Zespół witraży w prezbiterium, Trewir (Binsfeld & Co), 1898-1900

nV–nIV: 5,9 × 2,1 m; nIII: 14,4 × 2,1m; nII: 20 × 2,2m; I: 20,3 × 3,6m; sII–sV: 21,2 × 2,2m

LOKALIZACJA: witraże okna wschodniego (na rys.: I) oraz okien ścian pn.  (na rys. nV–nII) i pd. (na rys. sII–sV)

  • Szkło antyczne (dmuchane), barwione w masie

__________________

  • Witraże trójdzielnych okien w ścianach bocznych z ornamentem dywanowym, geometrycznym i roślinnym, kompozycje kolejno: nV: 24 kwatery. W centralnej części, na dwóch osiach, widoczne splecione ze sobą wstęgi zielone i fioletowe na przemian, układające się w kształt otwartego z dwóch stron czwórliścia. W ich środku żółte romby z dwoma wpisanymi trójliściami. Na osi wstęgi te tworzą sześcioramienne gwiazdy, w ich środku wpisane czerwone koła. W tle ornament roślinny en grisaille, w bordiurach wielokolorowa plecionka. W strefie rozetowej, w centralnej części, żółty krzyż z białą glorią promienistą, po jego bokach żółte prostokąty oraz koła. Całe przedstawienie otaczają białe prostokąty ułożone pod sobą; nIV: 23 kwatery. Na osi głównej splecione ze sobą wstęgi niebieskie i zielone na przemian, tworzące owale mniejsze i większe, umieszczone pod sobą. W tych owalach, w centralnych ich częściach romby czerwone i fioletowe. Połowy takich samych figur, flankują segment centralny. W tle widoczny ornament roślinny en-grisaille utworzony z liści i perełkowań. W bordiurach ornament geometryczny z różnokolorowych czworoboków ułożonych pod skosem. W strefie rozetowej dwie symetrycznie ułożone białe korony, nad nimi żółte słońce z białymi promieniami. Całe przedstawienie otaczają białe prostokąty ułożone pod sobą; nIII: 56 kwater. W centralnej części, na dwóch osiach, widoczne splecione ze sobą wstęgi żółte i niebieskie na przemian, tworzące wzór połączonych ze sobą, niedomkniętych rombów i owali. W centralnej części rombów widoczne są zielone prostokąty. Na osi głównej figury sześcioboczne, nieforemne, utworzone z tych wstęg, w ich środku czerwone koła. W tle, ornament en-grisaille utworzony z liści. W bordiurach wielokolorowa plecionka. W strefie rozetowej nierozpoznane dwie figury żółta i biała; nII: 74 kwatery. W trzech pasach, na trzech osiach widoczne zbudowane z bordowych i zielonych wstęg koła ułożone pod sobą. W ich centrach, czwórliście z ornamentem en grisaille. Po bokach pasy żółto-niebieskich bordiur z motywem czworoboku oraz ułożone pod sobą białe prostokąty. W strefie rozetowej czwórliście wpisane w brązowe koła; sII: 75 kwater. W trzech segmentach powtarza się ornament zbudowany z niebieskich i czerwonych wstęg, tworzących wzór ośmioramiennej gwiazdy. Ośmioramienne gwiazdy znajdują się pod sobą, w ich tle występuje ornament roślinny en grisaille. Bordiury utworzone są z splecionych ze sobą żółtych odcinków, które przypominają łańcuchy, występują one na niebieskim tle. Po ich bokach, białe prostokąty, jeden nad drugim; sIII: 75 kwater. W centralnej części na dwóch osiach, widoczne splecione ze sobą wstęgi żółte i niebieskie na przemian, tworzące wzór połączonych ze sobą niedomkniętych rombów i owali. W centralnej części rombów dojrzeć można zielone prostokąty. Na osi głównej, figury sześcioboczne, nieforemne utworzone z tych wstęg, w ich środku czerwone koła. W tle ornament en-grisaille utworzony z liści dębu. W bordiurach wielokolorowa plecionka. W strefie rozetowej widoczne oko opatrzności, reszta szybek niebieska bez ornamentu; sIV: 74 kwatery. Na osi głównej splecione ze sobą wstęgi tworzące owale mniejsze i większe, w większych owalach wpisane romby czerwone i fioletowe. Połowy takich samych figur flankują segment centralny. W tle, widoczny ornament roślinny en grisaille i perełkowania. W bordiurach, ornament geometryczny utworzony z kolorowych prostokątów, ułożonych pod skosem; sV: 77 kwater. W centralnej części ornament utworzony ze splecionych ze sobą wstęg, w segmencie środkowym tworzącym sześcioramienne gwiazdy z czerwonymi kołami w środku. Po ich bokach czwórliście utworzone z powyższych wstęg, z wpisanymi żółtymi rombami. W tle ornament roślinny en-grisaille i fragmenty perełkowań. Bordiury utworzone z różnokolorowej plecionki.
  • OKNO WSCHODNIE, 5-dzielne, 123 kwatery. W centrum kompozycji pod strzelistymi baldachimami architektonicznego zwieńczenia (głównie biało-złotego) przedstawiono scenę Zwiastowania na ciemnym tle. Ukazano na niej Marię, Archanioła Gabriela, lilie w wazonie, filakterium z majuskułową inskrypcją  AVE MARIA oraz gołębicę Ducha Św. Z lewej prorok Izajasz trzymający wizerunek Chrystusa, z prawej św. Jan Chrzciciel z barankiem. Poniżej, pod przedstawieniem proroka Izajasza, ukazana została wizja Marii z Dzieciątkiem i św. Jan Ewangelista z piórem, po prawej scena Chrztu Chrystusa. Pomiędzy tymi scenami umieszczony został ołtarz pod cyborium, z którego zwieszona jest wieczna lampka. Na samym dole części figuralnej: Gedeon z runem siedzący na białym wsporniku. Górna i dolna okna, jak i dolna, wypełniona jest ornamentem dywanowym z licznymi medalionami. Głównym są medaliony zielone, różowe i czerwone, na przemian z białymi obwódkami, z wpisanymi okręgami z czwórliściem lub równoległobokiem z wpisanym czwórliściem. Po ich bokach, białe pasy utworzone z prostokątów ułożonych pod sobą, obok nich pas utworzony z białych liści i czerwonych równoległoboków. W ornament wplecione symbole w czworobokach: u góry trzy złączone pierścienie, róg obfitości, jednorożec, okrąg ze słońcem i znakami zodiaku; u dołu herby – papieża Leona XIII, diecezji chełmińskiej (obecnie diecezja pelplińska) oraz Prowincji Prusy Zachodnie. W strefie rozetowej wizerunki aniołów.

__________________
WPIS:
© Alicja Graczyk & Juliusz Raczkowski, 2024

Zalecane cytowanie:
Graczyk Alicja, Raczkowski Juliusz, Zespół witraży w prezbiterium,
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP – Witraże, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Szklenia trzech okien w ścianie północnej oraz okna wschodniego po konserwacji-restauracji w l. 2022-2023. Stan pozostałych wymaga interwencji konserwatorskiej.

Historia

  • Średniowieczna ikonografia witrażu w oknie wschodnim nie jest znana. Z Kroniki Bernardynów Toruńskich (KANTAK 1925, s. 119) wiadomo, że okno było naprawiane w 1730 r.
  • Nowe neogotyckie szklenia wprowadzono podczas wielkiej kampanii konserwatorskie z k. XIX w. Witraże  w prezbiterium powstały jako pierwsze, w l. 1898-1900, zamówione w firmie Binsfeld @ Co. w Trewirze. Więcej zob. GRACZYK 2023.

Rozpoznanie

Dokumentacja historyczna

Brak

Dokumentacja badawcza

Dane w opracowaniu …

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane

GRACZYK 2021, passim

,