Konfesjonał podominikański (I), Toruń, 1. ćw. XVIII w.

2,51 × 2,31 × 1,06 m

LOKALIZACJA: nawa północna, przęsło czwarte, przy ścianie południowej

  • Drewno dębowe, sosnowe i liściaste (lipowe?); marmoryzacja, polichromia, złocenie
  • Polichromia mazerowana, widoczna w ubytkach wierzchniego opracowania, wykonana najprawdopodobniej ziemnymi pigmentami żelazowymi. sosnowe, pokryte zaprawą kredowo-klejową i marmoryzowaną warstwą malarską w technice klejowej i temperowej, werniksowaną.
  • Obrazy wykonane na zaprawie emulsyjnej, w technice olejnej, werniksowane. Inskrypcje wykonane czernią na szarym tle.

_________________

  • KONSTRUKCJA: Konfesjonał wykonany w konstrukcji mieszanej (szkieletowo-skrzyniowej), złożony z siedmiu zespołów konstrukcyjnych: podestu, ścianki tylnej, ścianek bocznych, klęczników, ścianek działowych z podłokietnikami, siedziska oraz drzwiczek z pulpitem i podnóżkiem. Część dla spowiednika zlokalizowana pomiędzy dwoma ściankami działowymi, dla penitentów pomiędzy ścianką działową i boczną. Podest w konstrukcji skrzyniowej niepełnej o korpusie wieńcowym. Ścianki boczne i górne wykonane z desek. Struktura ścianki górnej wskazanej skrzyni wyznacza formę podłogi. Ścianka tylna konfesjonału wzniesiona w konstrukcji ramowo-płycinowej.  Ramiaki pionowe wzmocnione od strony odwrocia listwą szpungową, ścianki działowe w konstrukcji deskowej, ścianka boczna zbudowana z elementu deskowego. W górnej części ścianek działowych od strony spowiednika zlokalizowany podłokietnik, wykonany z elementu deskowego. W części dla penitentów, pomiędzy ścianka boczną i działową wydzielony klęcznik z podłokietnikiem w formie pulpitu w konstrukcji deskowej. Drzwiczki zawieszone pomiędzy ściankami działowymi opracowane w konstrukcji deskowo-listwowej. Pulpit i podnóżek umieszczone po stronie rewersu drzwiczek, wykonane z elementu deskowego, wsparte na wspornikach.  Drzwi zawieszone na zawiasach splatanych symetrycznych, zamykane na haczyk z oczkiem. Siedzisko zawieszone pomiędzy ściankami działowymi wykonane z deski.

_________________

  • Konfesjonał trójdzielny, z dwoma klęcznikami i wspólną tylną ścianą, o korpusie zielonkawo maromoryzowanym, posadowiony na niskim, czarnym cokole. Siedzisko dla kapłana obudowane do połowy wysokości, górą otwarte. Przedpiersie zwieńczone gzymsem, w ściance frontowej wypukłe drzwiczki; wysokie ściany boczne z niewielkimi otworami prostokątnymi wypełnionymi skośną kratką. Górne krawędzie ścianek bocznych łukowo wygięte, o nieregularnym obrysie z uproszczonymi motywami floralnymi; zaplecek siedziska zwieńczony naczółkiem segmentowym ujętym gierowanymi odcinkami gzymsu, w polu poniżej reliefowa dekoracja z muszlą i listowiem. Klęczniki ze ściankami tylnymi i bocznymi analogicznymi do ścianek siedziska.
  • Na ścianie tylnej siedziska spowiednika, w prostokątnej płycinie z wyłamaną w narożach ramą inskrypcja z ewangelii wg św. Łukasza: Gehet hin zeiget euch / denen Pristeren. Und / es begab sich, in dem sie / hingiengen wurden sie rein. / Luc: cap: 17.v.14 // (Idźcie, okażcie się kapłanom. I stało się, kiedy szli, zostali oczyszczeni, Łk, 17, 14); poniżej z dzieła św. Jana Chryzostoma, O kapłaństwie, w niepełnym i niezbyt dokładnym tłumaczeniu z oryginału: Denen Jüdischen Pristern / allein wars erlaubt den Auf/satz des Leibs, nicht zwar zu rei/nigen, sondern die gereinigete zu / erkündigen: aber unsern Pristern / ist Macht gegeben, nicht den Auf/satz des Leibs, sondern den Wust / der Seele gänzlich zu reini/(g)en. – S. Chrysost. l.7.c.6. de sacerd: // (Kapłani żydowscy mogli oczyszczać ciało z trądu, a właściwie nie czyszcząc, lecz tylko stwierdzać oczyszczenie […]; nasi zaś kapłani otrzymali moc nie stwierdzania oczyszczenia, lecz zupełnego usuwania – nie trądu z ciała, lecz nieczystości z duszy, O kapłaństwie, cz. 3, rozdz. 6, tłum. z grec. Wojciech Kania, wg wydania w oprac. M. Starowieyskiego, Biblioteka Ojców Kościoła, 1, Kraków 1992, s. 75).
  • Klęczniki z bocznymi ściankami analogicznymi do ścianek siedziska. Na ścianie tylnej części dla penitentów, ponad skośnymi czarnymi pulpitami wyobrażenia świętych zwróconych w stronę siedziska spowiednika, z lewej Jakuba Eremity (ascety palestyńskiego, z nieokreślonego czasu), z prawej Kamila de Lellis (założyciela Kleryków Regularnych Posługujących Chorym), w trapezoidalnych płycinach z ukośną górną krawędzią. Jakub odziany w długą szatę siedzi w zwrocie w prawo, zatopiony w lekturze, pod księgą czaszka, z boku krzyż; poniżej inskrypcja: „H. Iacobus Einsidler lebete lange Zeit in Got/tes forcht, erledigte vom Satan ein Adelich/es Mägdlein, verfiele hernach mit Ihr in Sünd, / und tödtete Sie: bereuete aber dieselbige, und kame / auch ein zehnjährige harte Busse zum seeligen Ende. // Kamil w czarnym habicie, boso, trzymając różaniec w rękach klęczy przed krzyżem, pod którym leży rózga i bicz; poniżej inskrypcja: Der H. Camillus lebete von Jugend auf im / Ritter-Stand muthwilliglich, im 25 Jahr seines / Alters durch Gottes-Gnad erleichtet, bewiene / seine Sünden und veränderte den Ritter-Stand in / den Geistlichen leben die Buß-Werken biß in den Tod. //”. Wszystkie inskrypcje minuskułą gotycką, z wyjątkiem imion obu świętych, malowane czarną farbą.

___________________

WPIS: ©  Michał F. Woźniak & Franciszek Skibiński, 2023
Opinia technologiczno-konserwatorska: Elżbieta Szmit-Naud

Zalecane cytowanie:
Woźniak Michał, Skibiński Franciszek, współpraca Szmit-Naud Elżbieta, Konfesjonał podominikański (I),
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP – Mobiliarz, 2023
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Konfesjonał poddawany w przeszłości renowacji, podczas której został przemalowany olejno i pokryty lakierem; wymieniono także ażurowe wypełnienie otworów w ścianach bocznych, zastępując skośną kratką.  W 2009 r. poddany konserwacji i restauracji, wyk. Jarosław Szumiński. Dokonano napraw stolarskich, poddano zdegradowane drewno impregnacji, usunięto warstwy wtórne, skonsolidowano i uzupełniono bądź zrekonstruowano opracowanie dekoracyjne, wypolerowano i zawerniksowano.  Zrekonstruowano monochromię na parapetach i klęcznikach, kratkach ścianek bocznych, cokole. Z obrazów usunięto przemalowania i wykonano uzupełnienia ubytków, zawerniksowano. Pozostają dawne rozległe przemalowania – w obrazach, w polach z inskrypcjami w dolnej części obrazów i inskrypcja w zaplecku prawdopodobnie z czasu przemalowań w obrazach, wykonana czarną farbą, tło retuszowane.

Oryginalna drewniana struktura konfesjonału zniszczona tylko w dolnej strefie, nosi ślady żerowania owadów w przeszłości  Opracowanie dekoracyjne – marmoryzacja – zachowane na dużej powierzchni lecz w stanie szczątkowym. W obrazach ubytki oryginalnego opracowania mogą dotyczyć ok. 20% powierzchni Obecny wygląd jest rezultatem wykonanych uzupełnień i rekonstrukcji. Stan zachowania ogólnie dobry, werniks pożółkły, co sprawia, że obecnie  kolorystyki marmoryzacji jest zielonkawa.

 

Historia

Pochodzi najprawdopodobniej a kościoła Dominikanów św. Mikołaja na Nowym Mieście, przeniesiony zapewne po jego zamknięciu i zburzeniu, 1831–1834.

Rozpoznanie

Dane w opracowaniu …

Dokumentacja historyczna

Dane w opracowaniu …

Dokumentacja badawcza

  • Dokumentacja w biskiej podczerwieni NIR, J. Raczkowski, 2022

Dokumentacja gigapixel

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane