Stalle, warsztat toruński, ok. 1430

LOKALIZACJA: tzw.  Kaplica Kopernikańska, stalle dostosowane wymiarami do wnętrza kaplicy, znajdują się in situ, dwa meble przy ścianie pd. i jeden przy ścianie zach.

  • Drewno dębowe, konstrukcja stolarska, dekoracja snycerska, pierwotnie polichromowane.
  • Badania dendrochronologiczne wskazują na czas ścinki drewna ok. 1430.

__________________________

  • Stalle jednorzędowe, licząc od zachodu: 3+5+5, z płycinowymi zapleckami w rzędzie przy ścianie południowej.
  • Siedziska prostokątne, ruchome, oddzielone pełnymi ściankami o łukowatym esowatym profilu, wzdłuż każdego rzeźbiona jest plastyczna gałąź, zwijająca się u góry w ażurową wolutę, zdobioną od frontu na krawędzi antropomorficzną maską o dużej plastyczności (m. in. biskup, diabeł, mnich), Chrystus w koronie cierniowej, kobieta w kruselerze. Dolna część ścianek ażurowa, z wielobocznymi kolumienkami, połączonymi z maswerkowym ostrołucznym „oknem”, na froncie maski fantastyczne i zoomorficzne, wykonane w płytkim reliefie. Na ścianki działowe nasadzone są szerokie grube podłokietniki o kształcie półkolistym, scalające konstrukcję od góry, na zakończeniach trójdzielne. Z tyłu w rzędzie południowym płycinowe zaplecki, zwieńczone płaskim gzymsem zdobionym ornamentem ciągłym (rybi pęcherz), meblu przy ścianie zachodniej zamiast zaplecka – płycina z reliefowym ornamentem roślinnym.

WPIS: ©  Monika Jakubek-Raczkowska i Juliusz Raczkowski, 2024

Zalecane cytowanie:
M.J. Raczkoscy, Stalle z ok. 1400,
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół Św. Jana – Kaplica Kopernika, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Dokumentacja fotograficzna

Historia

Stalle ustawione przy ścianie pd. i zach. należą do pierwotnego wyposażenia kaplicy i stanowią unikatowy zespół tego typu, zachowany in situ bez większych przekształceń. Był to integralny element wyposażenia kaplicy radzieckiej, spotykany w kościołach parafialnych strefy nadbałtyckiej (Stralsund, Greifswald).

Rozpoznanie

Rozpiętość datowania stall wg literatury mieści się w przedziale 1400 (DOMASŁOWSKI 2003BŁAŻEJEWSKA / PILECKA 2009, JAKUBEK-RACZKOWSKA 2014) – 1500 (BEEK-GOEHLICH 1961). Badania dendrochronolgiczne, przeprowadzone w ramach projektu ustaliły ich wykonanie w l. 1430-1435 .

Cechy ogólne konstrukcji i stylu, jak również szczegółowe analogie w wykończeniu stall (np. silnie archaizujące maski) wskazują, że pochodzą one z tego samego warsztatu, w którym wykonany został rozbudowany zespół stall dla kościoła franciszkańskiego w Toruniu, dat. przez BEEK-GOEHLICH 1961 nietrafnie na l. ok. 1480. Zarówno dzieło z kościoła NMP, jak i stalle radzieckie, powstały w 1. poł. XVw. (RACZKOWSKI 2023). Warsztat stall można osadzić w strukturze cechowej Torunia – jest raczej mało prawdopodobne, że działał on w klasztorze franciszkanów, jak się niekiedy przyjmuje (DOMASŁOWSKI 2003BŁAŻEJEWSKA / PILECKA 2009, ).

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

Badania dendrochronologiczne, Tomasz Ważny i Barbara Gmińska-Nowak, 2022.

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane

GUZOWSKI 2022, s. 11-24.