Sakramentarium, warsztaty toruńskie, 1385

Krata 161,5–162,5 × 142 cm / taśmy dolna i górna 6,5 cm szer. / taśmy boczne 5,5–6 cm szer.

LOKALIZACJA: wschodnia ściana prezbiterium, strona pd., w niszy ściennej.

  • Szafa dębowa, polichromowana, ze złoconymi ornamentami (zatarte).  Krata kuta z żelaza, bordiury lane z mosiądzu, grawerowane.

__________________________

  • Szafa w konstrukcji deskowej, dopasowana do niszy ściennej. Malowana na zielono, ze śladami rzutu ornamentalnego (gwiazdki).
  • Krata ażurowa, osadzona na zawiasach, otwiera się na zewnątrz na prawą stronę. Wypełnienie ramy stanowi ukośna kratownica z czwórliśćmi z lilijkami, osadzona w żelaznej ramie na nity; poszczególne elementy kratownicy wykonane osobno, łączone lutem i nitami. Czwórliście mają układ sercowaty, ze zbiegającymi się ku wnętrzu lilijkami, na łączeniach umieszczono drobne zgrupowania kulek.  Na awersie dekorowana bordiurami, nałożonymi na ramę i połączonymi za pomocą osobno wykonanych, okrągłych medalionów z symbolami czterech ewangelistów; przedstawienia uzyskane grawerunkiem o linii jednej grubości, prowadzonej rylcem spiczastym, z niezbyt precyzyjnym ukośnym szrafowaniem. Na bordiurze napisy elegancką, smukłą teksturą gotycką, litery gładkie, tło pomiędzy nimi szrafowane, z wplecionymi hybrydami; boczne taśmy zdobione wicią roślinną (liście bluszczu (?) po prawej stronie, wić z liści dębu po lewej – pomiędzy liście wplecione są „plujące” głowy smoków).
  • Dolny odcinek bordiury zawiera inskrypcję fundacyjną: „anno.do[omi]ni.MCCC.LXXXV.in festo.purificacio[ni]s.marie.hoc.opus.est.c[om]pletum.
  • Górny odcinek bordiury – inskrypcja z cytatem  o zawartości teologicznej: „Ave * lux * verbu[m] * patris * hostia * vera * viva * caro *deitas * integra * verus * homo”.
    „.

_______________________________

WPIS: ©  Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, 2024
lekcja oraz identyfikacja źródła treści inskrypcji: Marta Czyżak 

Zalecane cytowanie:
M.J. Raczkowscy,  Sakramentarium pn.
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół Św. Jana – Prezbiterium, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Z wyjątkiem drewnianej profilowanej ramy która ujmuje szafę od zewnątrz, całość zabytku jest oryginalna (autentyczna).  Drewno zachowane w dość dobrym stanie, polichromia zatarta, z licznymi ubytkami. Krata pokryta grubą wartą czarnego lakieru fałszującego jej materiał i oddziaływanie.

Historia

Sakramentarium ufundowane w 1385 r., od tej pory na pierwotnym miejscu.

Rozpoznanie

Krata powstała na to samo zlecenie, co wcześniejsza o rok krata pn. Obie wykonane są przez te same miejscowe warsztaty – stolarski i odlewniczy. Przedstawienia na medalionach się różnią, natomiast kraty są niemal identyczne. W literaturze uważane są niesłusznie za kraty armariów ściennych do przechowywania ksiąg liturgicznych, i ekspozycji relikwiarzy; ich materiał nie był trafnie rozpoznany.

Inskrypcja na dolnej bordiurze przytacza dzienną datę ukończenia (odsłonięcia) dzieła – 2 II 1385, święto Oczyszczenia (dziś: Ofiarowania w świątyni). Inskrypcja górna jest bezpośrednim potwierdzeniem eucharystycznej funkcji armarium: odwołuje się do modlitwy eucharystycznej z Mszału („Bądź pozdrowione, światło, Słowo Ojca, prawdziwa hostia, żywe ciało, bóstwo nienaruszone, prawdziwy człowiek”, jest to modlitwa zalecana przez prawo kanoniczne wiernym (ludowi) do odmawiania przed konsekracją i elewacją hostii i kielicha w czasie mszy św.)

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

  • Badania dendrochronologiczne, B. Gmińska-Nowak
  • Dokumentacja NIR oraz UV, J. Raczkowski
  • Badania XRF kraty, J. Raczkowski

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane