Sakramentarium, warsztaty toruńskie, 1384

Krata 161,5–162,5 × 142 cm / taśmy dolna i górna 6,5 cm szer. / taśmy boczne 5,5–6 cm szer.

LOKALIZACJA: wschodnia ściana prezbiterium, strona pn., w niszy ściennej.

  • Szafa dębowa, wzmocniona wtórnie sosnowymi listwami, polichromowana, ze złoconymi ornamentami.  Krata kuta z żelaza, bordiury lane z mosiądzu, grawerowane.

__________________________

  • Szafa w konstrukcji deskowej, dopasowana do niszy ściennej. Malowana na czerwono, ze śladami rzadkiego rzutu ornamentalnego (lilijki i rozetki), złoconego.
  • Krata ażurowa, osadzona na zawiasach, otwiera się na zewnątrz na lewą stronę. Wypełnienie ramy stanowi ukośna kratownica z czwórliśćmi z lilijkami, osadzona w żelaznej ramie na nity; poszczególne elementy kratownicy wykonane osobno, łączone lutem i nitami. Czwórliście mają układ sercowaty, ze zbiegającymi się ku wnętrzu lilijkami, na łączeniach umieszczono drobne zgrupowania kulek.  Na awersie dekorowana bordiurami, nałożonymi na ramę i połączonymi za pomocą czworokątnych medalionów z symbolami czterech ewangelistów (6 × 6,5-7 cm). Na bordiurze napisy gotycką minuskułą, z wplecionymi hybrydami; boczne taśmy zdobione wicią roślinną (liście koniczyny po prawej tronie, drobny ornament z gąłłązek po lewej).
  • Dolny odcinek bordiury zawiera inskrypcję fundacyjną: anno.d[omi]ni.M.CCC.LXXXIIII die.gregorii.hoc.opus.est.i[m]pletum.
  • Górny odcinek bordiury – inskrypcja z cytatem  o zawartości teologicznej: „dic * ubi * tunc * esset * cum * preter * eum * nichil * esset * tunc * ubi * nunc * inse * quia * solum * sufficit * ipse”.

WPIS: ©  Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, 2024
lekcja oraz identyfikacja źródła treści inskrypcji: Marta Czyżak 

Zalecane cytowanie:
M.J. Raczkowscy,  Sakramentarium pn.
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół Św. Jana – Prezbiterium, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Stan zachowania

Z wyjątkiem drewnianej profilowanej ramy która ujmuje szafę od zewnątrz, całość zabytku jest oryginalna (autentyczna).  Drewno zachowane w dość dobrym stanie, polichromia zatarta, z licznymi ubytkami. Krata pokryta grubą wartą czarnego lakieru fałszującego jej materiał i oddziaływanie.

Historia

Sakramentarium ufundowane w 1384 r., od tej pory na pierwotnym miejscu.

Rozpoznanie

Krata powstała na to samo zlecenie, co późniejsza o rok krata pd. Obie wykonane są przez te same miejscowe warsztaty – stolarski i odlewniczy. Przedstawienia na medalionach się różnią, natomiast kraty są niemal identyczne. W literaturze uważane są niesłusznie za kraty armariów ściennych do przechowywania ksiąg liturgicznych, i ekspozycji relikwiarzy; ich materiał nie był trafnie rozpoznany.

Inskrypcja na dolnej bordiurze przytacza dzienna datę ukończenia (odsłonięcia) dzieła – wspomnienie św. Grzegorza, 1384 r. Inskrypcja w górnej bordiurze wskazuje na eucharystyczny uzus szafy: zawiera cytat zaczerpnięty z komentarza do ewangelii św. Jana (do wywodu o wcieleniu Słowa) Mistrza Eckharta, nadreńskiego mistyka dominikańskiego; dotyka istoty i przebywania Boga jako bytu przedwiecznego. Dekoracje napisu i bordiur odwołują się do kodykologicznego źródła – nawiązują do zdobień iluminatorskich, typowych dla kodeksów XIII i XIV wieku. W pasach inskrypcyjnych pojawia się hybryda i smok. Wskazanie konkretnych pierwowzorów – wobec powszechności wzorców – nie wydaje się możliwe. Czworokątne grawerowane medaliony – najpewniej z mosiądzu (pomiar XRF niemożliwy) – są w tej chwili niemal nieczytelne; w świetle skośnym czytelny jest rysunek, pozwalający identyfikować je jako symbole czterech ewangelistów.

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

  • Badania dendrochronologiczne, B. Gmińska-Nowak
  • Dokumentacja NIR oraz UV, J. Raczkowski
  • Badania XRF kraty, J. Raczkowski

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane