Misa chrzcielna i pokrywa chrzcielnicy, Toruń, 1689 (MOT)

misa: Ø 45 cm, pokrywa: wys. 28 cm; Ø 52,6 cm; głęb. 8,8 cm

Lokalizacja:  Muzeum Okręgowe w Toruniu, nr inw. MT/S/1190 (misa) i MT/S/1351 (pokrywa)

  • Misa: cyna, odlew, toczenie, cyzelowanie, grawerowanie; pokrywa: miedź, kucie, polichromia.

______

  • Misa kolista, zagłębiona, z profilowaną krawędzią szerokiego kołnierza; przy krawędzi uchwyt w kształcie żłobkowanego pierścienia; drugi, leżący po średnicy misy odcięty; na kołnierzu grawerowana inskrypcja majuskułowa: .H(ERR) JOHAN. SCHVLTZ, H(ERR) D(ER) V(ORSTADT) E(HRBARENGERICHT) ANNO 1689 ||. Obok nieczytelny znak konwisarski, celowo zniszczony. Na odwrociu lustra stary nr inw.: M.M.T.  A. 388, malowany czarną farbą, obok nowego, naniesionego białą farbą; ponadto, w innym miejscu odwrocia lustra malowany czerwoną farbą numer 2085 (?), silnie przetarty.
  • Pokrywa: kopulasta, dwustrefowa; dolna partia sprofilowana, z gładkim fryzem oddzielonym wałkiem; na fryzie napis złotymi kapitałą humanistyczną: DEO, POSTERITATI HVNC LAPIDEM SACRVM VOLVIT IOHANNES SCHVLTZ, SCAB(INVS) SVB(VRBANVS) A(nn)o 1689. || Górna partia puklowana w szerokie pasy lekko skręcone, dołem zakończone odcinkiem koła; poniżej, ponad wałkiem rząd wypukłych guzów; w szczycie oddzielona uskokiem górna strefa także puklowana; pośrodku otwór, wokół niego 5 nieco mniejszych, wtórnych, z których 3 naprawiane od wewnątrz lutami cynowymi. Pierwotnie malowana na kolor czarny i złocona, z wyjątkiem fryzu w tle inskrypcji. W szczycie, powyżej i poniżej otworu środkowego malowany białą farbą stary nr inw.: A. 702. | M.M.T.

Spis treści

Stan zachowania

Na okrywie wgniecenia i pęknięcie blachy w lustrze, ubytek blachy w kołnierzu, pogięcia, liczne zarysowania. Misa poważnie uszkodzona przez zgniecenie, pęknięcie, ubytki; pokrywa z wgnieceniami, zdeformowaną nieznacznie krawędzią dolną, ze znacznymi ubytkami polichromii, pozbawiona zwieńczenia; złocenia musiały być w 2 ćw. XX w. na tyle wytarte, że Heuer uznał pokrywę za złoconą tylko częściowo.

Historia

  • Misa i pokrywa należały do wyposażenia chrzcielnicy, ufundowanej przez ławnika przedmiejskiego Johannesa (Jana) Schultza w 1689 do protestanckiego wówczas kościoła Mariackiego; w 1725, po przejęciu kościoła przez Bernardynów odkupiona za kwotę 700 fl., a następnie, po wzniesieniu nowej świątyni dla staromiejskiej gminy ewangelickiej (1755-1756) ustawiona pośrodku nawy, przed ołtarzem. W 1945 r. misa i pokrywa przekazane do zbiorów toruńskiego Muzeum, chrzcielnica zaś pozostała w kościele przejętym przez Jezuitów, usytuowana w kruchcie służy jako kropielnica.
  • Pierwotnie w zwieńczeniu umieszczona grupa figuralna Chrztu w Jordanie z drewnianymi wyobrażeniami Chrystusa i św. Jana; do której umocowania służyło 5 koliście rozmieszczonych otworów. Otwór centralny przewidziany był na umocowanie liny do podnoszenia pokrywy, mocowanej w sklepieniu kościoła, zdobionej w regularnych odstępach złoconymi drewnianymi kulami oraz bezpośrednio nad pokrywą figurką Dzieciątka, a powyżej Gołębicą Ducha Św.; tak na rys. Johanna Christiana Schreibera z 1785, publikowanym przez Tylickich; Heuer nie wspomina figurki Dzieciątka Jezus, dodaje zaś informację o Gołębicy rzeźbionej w drewnie

[Johann Schultz, piekarz królewski zapewne na podstawie przywileju Jana III, potem kupiec; 3 IV 1680 wybrany ławnikiem przedmiejskim, od 5 IV 1690 (?) pełnił funkcję starszego Ławy, † 9 IX 1703 (Dygdała 2002, s. 139, poz. 525); rozwiązanie tytulatury – prof. Jerzy Dygdała na podstawie księgi kiery Ławy Przedmiejskiej „Kurbuch eines Erb. Gerichts der Vorstadt”.]

Rozpoznanie

 

 

 

Dokumentacja historyczna

  • APT, zb. kart., sygn. 522, teka 87 (rys. Johanna Christiana Schreibera, 1785)

Dokumentacja badawcza

Brak

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

WERNICKE 1839, s. 257

SEMRAU 1892, s. 7, przyp. 8

, s. 45-46 (pokrywa)

KLUCZWAJD 2005, s. 68, poz. 55

TYLICCY 2016, s. 81–82

KRÓLEWSKIE MIASTO 2021, s. 199, poz. 42

Opracowania niepublikowane