Inwentarz sztuki Torunia

English
,

Malowidło ze św. Biskupami, 1664

Kompozycja na cała szerokość ścianki podłucza i ściany zachodniej (pomiar niedostępny)

LOKALIZACJA: kaplica św. Barbary, ściana zachodnia.

  • Tempera na pobiale wapiennej.

__________________

  • Po lewej stronie św. Wojciech zwrócony en trois quarts w lewo, ukazany w stroju biskupim: w czerwono-złocistej kapie z zielonym podbiciem nałożonej na dalmatykę, pod którą alba i rokieta; na głowie mitra, zapewne z dużym kamieniem na przednim cornu i z krzyżykiem w szczycie; ponadto insygnia metropolity: paliusz i krzyż podwójny w lewej ręce; w prawej trzyma atrybuty: dwie włócznie i wiosło skierowane piórem ku dołowi, z nimbem wokół głowy. Postać o dostojnym wyglądzie, pogłębionym obfitym zarostem. Święty ma wzrok skierowany ku górze, gdzie z obłoków wyłania się konturowo zarysowana postać widoczna w popiersiu (Matka Boża z Dzieciątkiem?), od której wychodzą promienie padające na twarz świętego. Nad postacią inskrypcja majuskułowa (dwie ostatnie litery minuskułowe): S. ADAİB(ERTVS): ARCHİEPİ(SCOPVS): [G]N(E)[S]NE(NSIS) | ET MARTİİR İN PRVSSİA: sc [?] ||.
  • W centrum św. Marcin z Tours ukazany frontalnie, z głową lekko pochyloną ku żebrakowi u jego stóp, ukazanemu w znacznie mniejszej skali i zarysowanego konturowo. Św. Marcin z nimbem wokół głowy, w stroju biskupim, w złocistej kapie o zielonym podbiciu założonej na albie, z pastorałem o złotej krzywaśni z wypustkami roślinnymi o uproszczonej formie. Na głowie wysoka biała mitra ze złotym circulum i krzyżykiem w zwieńczeniu; na przednim cornu dwa kamienie w zielonej oprawie. Prawą rękę z monetą [?] wyciąga ku żebrakowi. Ten klęczy na jednej nodze, na trawie, prawą ręką podpierając się na kiju (kuli?); trzyma wyciągniętą ku św. Marcinowi lewą rękę z misą. Rysunek posiada wyraźny, czarny kontur. Nad postacią św. Marcina inskrypcja majuskułowa: S(ANCTVS)· MARTINVS· EPİSCOPVS·TVRONENSİS· || Na wysokości nóg św. Marcina inskrypcja majuskułowa: ANNO D(OMI)NI.  1. 6. 6. 4. | D(IE). 8. AVGVS(TI).|| Przedstawienie św. Marcina w stroju biskupim, dającego żebrakowi monetę, jest niezgodne z tradycją, według której – będąc jeszcze rycerzem – podzielił się z żebrakiem połą płaszcza, ponieważ nie miał przy sobie pieniędzy. W scenie tej św. Marcin jest ukazywany zazwyczaj na koniu. Zmiana być może zastosowana dla kompozycyjnej zgodności z pozostałymi wizerunkami.
  • Po prawej stronie wizerunek św. Stanisława w stroju biskupim, zachowany fragmentarycznie – widoczna jest niemal cała głowa (z mitrą) i lewa połowa nimbu oraz fragment popiersia. Widoczny jest także fragment konturowo zarysowanego Piotrowina, ukazanego w znacznie mniejszej skali u nóg świętego. Nad głową świętego zachowany fragment inskrypcji majuskułowej: [S]TANISLAVS E[PISCOPUS] | [CR]ACOVİENSİS || Kolorystyka postaci mało intensywna.

 ________________________________

WPIS: ©  Michał F. Woźniak, Monika Jakubek-Raczkowska, 2024

Zalecane cytowanie:
Woźniak M.F., Jakubek-Raczkowska M., Malowidło z trzema św. biskupami
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kaplica św. Barbary, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Reliktowy. Malowidła są silnie zrekonstruowane. Przedstawienie św. Stanisława w stroju biskupim zachowało się fragmentarycznie – widoczna jest niemal cała głowa (z mitrą) i lewa połowa nimbu oraz fragment popiersia. Widoczny jest także fragment konturowo zarysowanego Piotrowina, ukazanego w znacznie mniejszej skali u nóg świętego. Kolorystyka oraz wyraźnie zaakcentowane kontury są analogiczne do przedstawienia św. Marcina.

Dokumentacja fotograficzna

Kaplica św. Barbary, ściana zach., fot. J. Raczkowski
Kaplica św. Barbary, frag. ściany zach., J. Raczkowski
Kaplica św. Barbary, frag. ściany zach., J. Raczkowski
default
default
Kaplica św. Barbary, św. Wojciech, fot. J. Raczkowski

Historia

Malowidło powstało na starszej kompozycji, z której zachował się jedynie fragment bordiury oraz tła wypełnionego splotami czerwonego i zielonego akantu.

Inskrypcja wskazuje na czas powstania malowideł w 1664 r. Kontekst ani fundator nie są znani.

Rozpoznanie

Malowidła nie reprezentują najwyższej klasy artystycznej, kompozycje są schematyczne, proporcje postaci nieforemne, dukt inskrypcji nierówny i niezgrabny.

Zestawienie św. Wojciecha i św. Stanisława, dokumentuje nowożytny kult o polskim charakterze, pielęgnowany w okresie Kontrreformacji. Identyfikacja św. Wojciecha jako arcybiskupa gnieźnieńskiego zawiera świadome nadużycie, podkreślające mit założycielski archidiecezji gnieźnieńskiej, z kolei podkreślenie jego męczeństwa w Prusach to akcent lokalny (istotny w okresie wzmożonej działalności jezuickiej na rzecz regionalnych patronatów o średniowiecznej genezie).

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

Dokumentacja gigapixel

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

DOMASŁOWSKI 2003, s. 201.

Opracowania niepublikowane

Kontakt: heritage@umk.pl, jracz@umk.pl

Inwentarz Sztuki Torunia. All Right Reserved 2022