Strona główna Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny NACZYNIA I PRZEDMIOTY LITURGICZNE Vasa sacra Kielich mszalny, Albrecht I Weimmer, Toruń, ok. 1600
wys. 23,2 cm; Ø stopy 13 cm; Ø czaszy 9,7 cm
_________________________________
_________________________________
WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023
Naczynie skrzywione w osi, śruba mocująca współczesna; przetarcia pozłoty, zwłaszcza na stopie i nodusie.
Kielich pochodzi z przedmiejskiego kościoła św. Wawrzyńca, po jego zburzeniu w 1806 początkowo przechowywany zapewne w kościele św. Jakuba lub w tamtejszym klasztorze Benedyktynek, następnie od 1809 w kościele św. Jana; w 1827 lub krótko po przeniesiony do kościoła NMP.
Naczynie Weimmera jest najwcześniejszym poświadczonym dziełem toruńskim realizującym nowy wariant kielicha, wzorowany na renesansowo-manierystycznych kielichach włoskich, znamionujących przejmowanie reform potrydenckich w Kościele katolickim. Zarazem jest to jedna z najwcześniejszych realizacji tego typu kielicha mszalnego na ziemiach polskich. Kielich ten zapoczątkowuje długą serię podobnych realizacji w złotnictwie toruńskim i pruskim. Albrecht I Weimmer jest ponadto pierwszym złotnikiem toruńskim o poświadczonej większej liczbie dzieł, pochodzących z lat ok. 1590—1613, stanowiących wyrazisty autorski zespół o wyjątkowej wartości historycznej i artystycznej.
CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988 przypisują Weimmerowi tylko stopę kielicha mariackiego (popełniając przy tym błędy w podpisach pod ilustracje); zapewne sugerowali się notą E. v. Czihaka (CZIHAK 1908, s. 131, nr 60) który Albrechtowi II Weimmerowi, wnukowi Albrechta I przypisał „złoconą stopę [nieokreślonego bliżej] naczynia kościelnego z dobrą dekoracją ornamentalną”, GRADOWSKI / PIELAS 2006 na podstawie błędnego, zbyt późnego datowania znaku miejskiego rozważają możliwość atrybuowania kielicha wnukowi i imiennikowi złotnika – Albrechtowi II Weimmerowi, co należy odrzucić, por. WOŹNIAK 2023a).
VIS. 1671 (LAURENTII), s. 27
VIS. 1667–1672 [1903], s. 222
INV. 1817/1821(BER)[1983], s. 221
INV. 1809 (LAURENTII), k. 48r
INV. 1826/1843 (LAURENTII), k. 16r
WOŹNIAK 1982, s. 158
WOŹNIAK 1986, s. 275–276
WOŹNIAK 1987, s. 22–25
CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988, s. 44, 112, il. 51 (z mylnym podpisem), tabl. VII (anonimowy, z błędną datą)
ARS SACRA 1993, s. 82, nr 122 (M.F. Woźniak)
DIECEZJA TORUŃSKA 1995, s. 195
WOŹNIAK 1997, s. 419
DOMASŁOWSKI / JARZEWICZ 1998, s. 169
KLUCZWAJD 2005, s. 60, nr 26
WOŹNIAK 2005, s. 387–390
GRADOWSKI / PIELAS 2006, s. 785, nr 604/3
WOŹNIAK 2012, s. 83, 85