Kaplica św. Józefa – historia i opis

LOKALIZACJA: trzecia kaplica od wchodu w rzędzie północnym.

 

  • Stopień od strony nawy obłożony drewnem. Zasklepiona żebrowo (sklepienie trójdzielne, żebra spływają na profilowane konsole ze sztucznego (?) kamienia). Posadzka kamienna>>, tzw. szwedzka, z czerwonych i szarych flizów wapienia gotlandzkiego w dwóch rozmiarach; w układzie rzędowym, nieregularna kolorystycznie; niektóre płyty popękane, posadzka była zniszczona i przekładana; w części wschodniej oraz w rzędzie południowym płyty małe; przy ścianie płn. posadzka ceramiczna. Ściany bielone; szklenia białe, współczesne. Oddzielona od wnętrza niską, neostylową, kutą kratą żelazną>>, przemalowaną na szaro, z pracowni R. Tilka, Toruń, XIX/XX w. (138,3–140,5 × 605 cm; furta 174,5 ×109 cm), utworzoną z prętów pionowych, przy których dodatkowe, krótsze, z zawinięciami w płaszczyźnie; nad listwą górną sterczynki jako przedłużenie prętów pionowych, przemiennie zwieńczone lilią i wywinięte na zewnątrz. Podobna krata w kaplicy Najświętszego Serca PJ.

 

WYSTRÓJ MALARSKI:

  • Polichromia gotycka (częściowo zrekonstruowana):
    1. odkrywka dekoracji sklepiennej w formie naprzemiennie zielonych (większe) i czerwonych trójliści wzdłuż linii żebra;
    2. w obramieniu okien – pojedyncza czerwona linia z rzadko rozmieszczonymi fleuronami, w ostrołukach nad oknami maswerkowe trójkątne baldachimy;
    3. kontur archiwolty arkady – geometryczny fryz z ukośnych segmentów niebieskich, zielonych i czerwonych;
    4. na ściance podłucza arkady po stronie zachodniej, na całą szerokość (dokładny pomiar niedostępny), malowidło z całopostaciowym wizerunkiem św. Rycerza z ok. 1400>>; na podłuczu wschodnim zachowany relikt naprzeciwległego malowidła z podobnym zwieńczeniem.
    5. na ścianie północnej, na pilastrze środkowym – krzyż konsekracyjny>>  (malowany czerwono krzyż maltański w medalionie o jasno błękitnym tle);
    6. na ścianie wschodniej za ołtarzem – relikt późnogotyckiej inskrypcji czarną farbą w dwóch wersach >>, >>.
  • Polichromia neogotycka: sklepienie błękitne, ze złotymi gwiazdami.

 

WYPOSAŻENIE:

  • średniowieczny ołtarz murowany z mensą uformowaną z płyty nagrobnej z szarego gotlandu>>, w stipesie oryginalne dębowe armarium z ok. 1430 (badania dendrochronologiczne) z okuciami; rokokowe retabulum św. Józefa;
  • na ścianie północnej i zachodniej drewniane boazerie ścienne w konstrukcji deskowej, malowane w dolnej partii ugrowo, w górnej na szaro-niebiesko, z imitacją płycin wykonaną z listew; poszczególne segmenty gładkie obwiedzione półwałkiem z rocaille’owymi narożnikami>>; w narożnikach i na osiach dekoracja rocaillowa przemalowana białą farbą;
  • do całościowej koncepcji należy ustawiony w osi ściany pn., przy filarku międzyokiennym, konfesjonał (114 × 94,5 × 96 cm, kratki 140/14i,5 x 41 cm) >>;  jego fronton ma ścięte naroża; na nich oraz w płycinie frontowej nakładane ornamenty rocaille’owe drobnie członowane niż na ołtarzu, a przy tym plastycznie, w wysokim reliefie; drzwiczki w ściance bocznej, zachodniej; w zaplecku obraz ze św. Janem Chrzcicielem w profilowanej ramie>>; dołem i górą z dodanym obfitym rocaille’m. Policzki utworzone z ornamentu, w prześwicie, w miejscu kratki plątanina ceowników ze zgrubionymi zakończeniami, przypominającymi schweifwerk;
  • powyżej gzymsu boazerii umieszczone wtórnie cztery obrazy z Ojcami Kościoła z dawnego ołtarza głównego;
  • na ścianie zachodniej epitafium Adriana Horlema (1675) z tablic trumiennych oraz obraz papieża Jana Pawła II>>, pocz. XXI w.; olej na płótnie, 77,5 × 60 cm, w starej ramie z rocaille’ami przy zewnętrznej krawędzi, 3. ćw. XVIII w.; 124 × 81 cm.
  • ławy drewniane, XIX-w.>>;
  • żyrandol neostylowy, XIX w.>>, >> odlew w stopie miedzi, z instalacją elektryczną; podwieszony przez otwór w wysklepku środkowym sklepienia. Świecznik wiszący korpusowy z 8 wolutowymi ramionami, na każdym dwie profitki  w kształcie ośmiopłatkowych rozetek na świece, zastąpione oświetleniem elektrycznym. Trzon profilowany, w jego szczycie korona kabłąkowa.

 

_________________________________

WPIS: ©  Monika Jakubek-Raczkowska & Michał F. Woźniak, 2024

Zalecane cytowanie:
Jakubek-Raczkowska M., Woźniak M.F., Kaplica św. Józefa
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół Św. Jana – Kaplice po stronie pn., 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Wnętrze po konserwacji-restauracji w ramach programu „Toruńska Starówka” (2013).

Historia

KAPLICA ŚW. ANDRZEJA
Najstarsza wzmianka o kaplicy z 1390, pozostałe od l. 40 XV w. W XVI w. w kaplicy funkcjonowały trzy wikarie z XV-wiecznych fundacji patrycjuszowskich: von Puttenów, Bertholda Beckera i Tylmana von Allen OLIŃSKI 2008, s. 94-96.

KAPLICA ŚW. KRZYŻA
Po 1600 r. prze krótki okres – patrocinium św. Krzyża.

KAPLICA ZWIASTOWANIA NMP
1671 – odnotowana jako kaplica Annunciationis BMV.

KAPLICA ZWIASTOWANIA NMP i ŚW JÓZEFA
W 1770 do wezwania maryjnego doszło patrocinium S. Josephi.

KAPLICA ŚW. JÓZEFA
Od 1810, kaplica w rękach bractwa tragarzy, od tej pory pod wyłącznym wezwaniem św. Józefa. W tym czasie pierwsza renowacja, która poświadczają liczne inskrypcje „S. Jacobi 1810”>>  zachowane w wnętrzu kaplic. Kolejne prace restauratorskie w 1880 r., za czasów proboszcza J. Schmei.

 

Rozpoznanie

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

Dokumentacja gigapixel

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane