LOKALIZACJA: pierwsza kaplica od zachodu w rzędzie północnym.

Nazywana szyperską, żeglarską lub flisaczą.

• Stopień od strony nawy wysoki, obłożony drewnem. Zasklepiona żebrowo (sklepienie trójdzielne), żebra spływają na profilowane konsoli ze sztucznego (?) kamienia. Posadzka>> w części zachodniej, pod ławami, ceramiczna, z dużej cegły>>; przy ścianie płn. z dodatkiem płytek kwadratowych układanych skośnie; tu także skośnie ułożone cegły. W części wschodniej, centralnej i południowej posadzka z płytek kwadratowych wapiennych>>, kładzionych skośnie; między ławami a ołtarzem wpuszczona w posadzkę gotycka, heraldyczną płytą nagrobną Bertholda Segeborcha (Segeberga) z 1467 r. z wapienia gotlandzkiego; przy ścianie północnej relikty średniowiecznej posadzki z flizów czerwonych. Ściany bielone; przeszklenia bezbarwne, nowożytne, z prostokątnych niewielkich tafli. Oddzielona od wnętrza niską przegrodą (wys. 76 cm)>>, >> złożoną z trzech elementów; jej zasadniczą część stanowi balustrada ze smukłymi, silnie profilowanymi tralkami, osadzonymi na niskim cokoliku, zwieńczonymi parapetem; w niej urządzona dwuskrzydłowa bramka; część zachodnia zespolona jest z ławą przyścienną, zaś część wschodnia, przy ołtarzu wykonana z wtórnie użytych marmoryzowanych płycin pochodzących z tego samego zespołu elementów, który posłużył do wykonania ław kaplicznych.

WYSTRÓJ MALARSKI:

• Polichromia gotycka (częściowo zrekonstruowana):
  1. żebra sklepienne oraz podłucze arkady>> konturowane czerwonymi i zielonymi liniami oraz fryzem z naprzemiennie czerwonych /czerwono-zielonych / zielonych trójliści;
  2. wałek archiwolty arkady oraz centralnego pilastra zdobione odcinkami czerwonej i zielonej polichromii; od strony nawy wokół archiwolty arkady fryz roślinny (podwójne palmety) z segmentów czerwonych i niebieskich;
  3. od strony zachodniej zachowany fragment starszej (?) polichromii wzdłuż linii arkady, z ornamentem czołgankowym oraz fryzem z linearnych postrzępionych trójliści;
  4. na ścianie zachodniej zachowany fryz koronujący oraz fragmenty ornamentu roślinnego (zapewne tła) nieznanego malowidła na całą szerokość ściany
  5. na pilastrze międzyokiennym odsłonięty fragmentarycznie odcinek czerwonego linearnego ornamentu roślinnego (sucha wić roślinna tworząca zakola), z k. XV w.
• Polichromia nowożytna:
  1. na ścianie zachodniej>> całopostaciowe wizerunki trzech świętych biskupów z 1664 r.
  2. na ścianie zachodniej,  powyżej wyobrażeń św. Marcina i Stanisława, fragment XVI-w. bordiury: górny pas poziomy i dwa krótkie odcinki boków. W pasie poziomym uproszczone liście przemiennie zielone i czerwone; w ich tle czarna skośna kratka. W pasach pionowych uproszczona wić roślinna o sinusoidalnym przebiegu. Poniżej, w obrębie pola obramionego bordiurą,3 górne fragmenty zawiniętego koliście listowia zielonego i czerwonego. Zachowany fragmentarycznie ornament ciągły o czerwonych konturach, biegnący poziomo i pionowo wzdłuż granic wnęki ściennej, który ujmował trzy zwoje wici roślinnej zielonej, czerwonej i zielonej (zachowane tylko górne partie). Element pionowy po lewej stronie (przemalowany?) składa się z czerwonej wici roślinnej, poziomy – z na przemian zielonych i czerwonych liści oraz czarnej kratki wypełniającej przestrzenie między nimi. Pionowy z prawej strony – z zielonej rozety na czerwonym polu, czerwonych plam układających się na wzór kwiatu oraz czerwonej i zielonej wici. Ornament w dużym stopniu zamalowany – zastąpiony wizerunkami św. Marcina i św. Stanisława.
  3. na ścianie zachodniej powyżej bordiury nad postacią św. Stanisława, bukiet czerwonych kwiatów o zielonych łodygach w szarym wazonie (z fragmentaryczną dekoracją barwnego szkliwa? żółtego i zielonego) o wyraźnie zaznaczonych konturach. Wazon o szerokim brzuścu na rozwidlającej się stopie, z wąską szyjkę zakończoną wydatnym, nieregularnym wylewem, z jednym uchem.
  4. na ścianie północnej ponad pasem boazerii dwie (pierwotnie trzy) malowane kotary z XVIII w. >>, >>, każda rozpięta baldachimowo, ujęta w trzech punktach za pomocą malowanych sznurków z długimi chwostami, wierzch ciemno-czerwony, podbicie jasne, malowane szarościami i ugrem. Pomiędzy kotarami wcześniejsze (XVI w.) wizerunki świętych. Między oknami ściany południowej kaplicy postać św. Jana Ewangelisty ukazana frontalnie>>. Święty o długich włosach, spływających na ramiona, z nimbem wokół głowy, w zielonej tunice oraz czerwonym płaszczu o żółtym spodzie, trzyma złoty kielich w lewej ręce, prawą dłonią wykonując gest błogosławieństwa. Nad głową świętego zachowana fragmentarycznie inskrypcja majuskułowa: [S. I]OANE[S]  [E]VA. W literaturze postać św. Jana Ewangelisty interpretowana jest jako św. Barbara (DOMASŁOWSKI 2003). Na tej samej wysokości, po prawej stronie prawego okna, przedstawienie św. Tomasza en trois quarts>>. Święty o długich włosach, spływających na ramiona, z nimbem wokół głowy, trzyma księgę w prawej ręce na wysokości piersi oraz włócznię w lewej ręce. Święty ukazany boso, w czerwonej tunice oraz białym płaszczu z żółtym spodem. Inskrypcja majuskułowa nad głową świętego: S THOMAS. Po prawej, nieco niżej ukazana św. Anna Samotrzeć – frontalnie, trzymająca na piersiach małego Jezusa z jabłkiem oraz małą Marięze złożoną księgą. Święta w nimbie, chuście na głowie, w białej tunice oraz czerwonym płaszczu ze złotym spodem. W partii stóp częściowo zatarte przedstawienie.  Nad głową św. Anny inskrypcja majuskułowa: S. ANNA.
  5. na ścianie wschodniej za ołtarzem>> malowana wzorzysta kotara, podtrzymywana z lewej strony przez postać anioła>>, na wysokości retabulum, dostosowana pierwotnie do niższej nastawy ołtarzowej. Jest to żółta tkanina, o fałdach podkreślonych czerwonym kolorem. Fragment tkaniny przy postaci anioła wypełniony jest konturowym wzorem z kwiatów i zwiniętych liści akantu; powyżej dwie kolejne kompozycje monumentalnych baldachimów, zachowane fragmentarycznie. Fragment jednolicie czerwonego baldachimu (2 ćw. XVIII w.) w kształcie wydatnej kopuły, obrzeżonej od dołu lambrekinem o półkolistych w okroju zębach; od baldachimu spływają dwie poły podpiętej kotary podpiętej po bokach wstążką; czarna smuga sugeruje podbicie kotary; częściowo zakryty przez biały baldachim z herbem Torunia (XIXw.), w formie białej kotary, zwisającej nad retabulum. Dwie poły kotary obszytej złotą frędzlą spływają spod złotej korony, pod którą znajduje się herb Torunia (z aniołem); korona pełna z 8 sterczynami, z których widocznych 5 i wychodzącymi od nich kabłąkami. Lewa poła kotary związana jest złotym sznurkiem z chwostami, druga poła ukazana fragmentarycznie (kończy się na krawędzi łuku dzielącego kaplicę od nawy); dwa chwosty zwisają także z korony. Tarczę herbową o złotym obramowaniu trzyma oburącz anioł w złotej szacie.
  5. wokół ścian kaplicy biegnie pas malowanych kotar z czasów nowożytnych, widoczny tyko na ścianie zachodniej i – fragmentarycznie – na wschodniej, za ołtarzem; część południowa zasłonięta boazerią. Motyw malowanych tkanin, podwieszonych do czerwonego pasa, ciągnącego się w poziomie – razem z drugim równoległym do niego pasem. Na ścianie wschodniej, w przestrzeń między dwoma pasami, wpisany jest czerwony owal o z żółtym wypełnieniu. Na górnej taśmie znajdują się motywy ptaków, zwinięte żółte, stylizowane listki akantu (ściana zachodnia) oraz żółte półkoliste motywy z czarnymi, półokręgami w środku (ściana wschodnia), z których wyrastają listki. Listki wyrastają także bezpośrednio z górnego pasa (ściana zachodnia i wschodnia). Do dolnego pasa „podwieszona” jest żółtopomarańczowa tkanina, z szeroką górną krawędzią o czarnym kolorze. Występuje ona na ścianie wschodniej, południowej i zachodniej. Motyw kotary znajdujący się pod boazerią na ścianie południowej zachowany jest w złym stanie. Ponad żółtopomarańczową kotarą znajduje się inna „tkanina” o czerwonym wzorze, składającym się z rozet (palmet?) ujętych w spiczaste owale, zawieszona także na czerwonym pasie. Przestrzenie między tkaniną a pasem wypełniają motywy okręgów i odcinków o różnych kształtach; zapewne uproszczone formy roślinne.

WYPOSAŻENIE:

• przy ścianie wschodniej średniowieczny murowany ołtarz z kamienna mensą (8,5-10 × 188 × 179,5 cm) z armarium w stipesie>>, w którym zachowane drzwiczki z okuciami z okresu średniowiecza>>; retabulum św. Barbary, na którym, w szklanej gablotce na drewnianym cokole, współczesny relikwiarz bł. Jana Łobdowczyka>>, typu skrzynkowego, wyk. ze stopu miedzi, 19,5 ×28 × 20 cm, wprowadzony do kościoła katedralnego 24 VI 2015 (Bucław 2022, s. 222). Ustawiony na ołtarzu, tuż za mensą, przymocowany do płyty cokołowej retabulum; na ściance frontowej tabliczka z minuskułową inskrypcją kursywną: Błogosławiony / Jan z Łobdowa | ✝ 1264 ||; na bokach i na wieku ornament liściasty, boki obwiedzione perełkowaniem; profile zdobione uproszczonym kimationem; na pokrywie autentyk lakowy.
• w ścianie wschodniej wykute dwupoziomowe armarium>>, zamykane drzwiami dębowymi>> z okresu średniowiecza (XV w.); 143 × 84-84,5; drzwiczki dolne 62 × 56 cm; drzwiczki górne 65 × 55,5 cm; szafka przyścienna wbudowana w przestrzeń przed armarium, a pomiędzy ławą północną i ołtarzem; wys. 244 cm; szer. 160 cm; dwukondygnacyjna, w każdej para drzwiczek; pod gzymsem płytka szuflada. Front utworzony z marmoryzowanych płycin pochodzących z zespołu elementów wykorzystanych do budowy ław i balustrady kaplicznej.
• dwie konsole ścienne:  na ścianie wschodniej kamienna z okresu średniowiecza (pusta)>>, na ścianie południowej późno nowożytna, drewniana, polichromowana, >>, >>, >>, z figurą Chrystusa Umęczonego;
• na ścianie pn. i zach. drewniane boazerie ścienne z marmoryzowanymi płycinami, malowane na szaro, oraz powyżej – boazerie ścienne utworzone z dawnej XVIII-w. kraty z drzwiczkami, której zwieńczenie umieszone jest obecnie jako dekoracja na ścianie zachodniej;
• trzy rzędy ław, przemalowane na szaro, z marmoryzowanymi płycinami oraz konfesjonał ustawiony w osi kaplicy przy ścianie pd.;
• obrazy – na ścianie zachodniej współczesny wizerunek Jana Łobdowczyka>>, olej na płótnie, pędzla Ewy Mika-Tomczuk, 2015 (98,5 × 68,5 cm) oraz przedstawienie Cudownego Połowu Ryb z 1799r., na ścianie pd. obraz wotywny Kongregacji Szyperskiej (nowożytny, przemalowany w XIX w.) oraz wizerunek św. Barbary (XIX w.).
• świecznik wiszący>> podwieszony ze sklepienia kaplicy, ze środkowego wysklepka; w kształcie kotwicy, której końce połączone są obręczą w kształcie pręta; na nim osadzone elektryczne świeczki w liczbie 12; w górnej części trzonu kotwicy górny rząd świeczek, osadzonych pojedynczo na 6 wolutowych ramionach. Fundacja bracka, zawieszony 1887 r. (DOMASŁOWSKI 2003, s. 228);

_________________________________________
WPIS: ©  Monika Jakubek-Raczkowska & Michał Woźniak, 2024

Zalecane cytowanie:
Jakubek-Raczkowska M. , Woźniak M., Kaplica św. Barbary
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół Św. Jana – Kaplica św. Barbary, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/