Dekoracja malarska systemu sklepiennego prezbiterium, XIV / XV w.

Pomiary niedostępne

Lokalizacja: sklepienie tynkowane, polichromia tempera na pobiale wapiennej.

Tempera na pobiale wapiennej

_______________________________

Żebra malowane szarością, ujęte dwiema liniami – po przeciwnych stronach zieloną i czerwoną; dwie dodatkowe linie (o odwrotnej kolorystyce) ze schematyczną dekoracją roślinną (rozmieszczone luźno, w układzie alternującym, pojedyncze treflowe fleurony na dwóch łodyżkach, zbudowane ze schematycznych lilijek, naprzemiennie czerwone i zielone); zarys tych ornamentów był ryty w tynku. Analogiczna dekoracja malarska na ścianie wschodniej, w nadłuczu niszy okiennej.
Przedstawienia figuralne na wysklepkach zachowane tylko w partii rysunku (kolorystyka nieczytelna, pomiar niedostępny – zajmują całą rozpiętość wysklepków). Licząc od wschodu ku nawie głównej: 1. NN; 2. rozeta o pięciu płatkach; 3. NN; 4. rozeta wielopłatkowa; 5. św. NN; 6. św. Maria Magdalena (?); 7. św. Barbara; 8. św. Katarzyna. Święte ukazane w półpostaci, en trois quarts, w nimbach wokół głów, z atrybutami indywidualnymi (zachowany model wieży u św. Barbary, puszka u św. Marii Magdaleny i prawdopodobny zarys koła u św. Katarzyny) oraz z banderolami (minuskułowe inskrypcje czarną teksturą – nieczytelne); Barbara i Katarzyna – w koronach na głowie.

____________________________
WPIS: © Monika Jakubek-Raczkowska & Juliusz Raczkowski, 2023

Zalecane cytowanie wpisu:
Jakubek-Raczkowska Monika, Raczkowski Juliusz, Dekoracja malarska systemu sklepiennego prezbiterium,
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP – Polichromia w systemie architektonicznym, 2023
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/

Stan zachowania

Dekoracje geometryczne i roślinne są w dobrym stanie. Motywy figuralne widoczne są jedynie w konturowym zarysie (najlepiej zachowane: św. Barbara i św. Katarzyna, rozety częściowo zrekonstruowane), pozostałe przetrwały w szczątkowym stanie, ich ikonografia jest trudna do identyfikacji; rozpoznanie św. Marii Magdaleny jest możliwe tylko dzięki dość dobrze czytelnemu zarysowi puszki. W obrębie czarnego konturu zachowały się ślady wypełnienia barwnego.

Dokumentacja fotograficzna

Polichromia sklepienia prezbiterium, fot. J. Raczkowski (1)

Polichromia sklepienia prezbiterium, fot. J. Raczkowski (2)

Polichromia sklepienia prezbiterium, przedstawienia na wysklepkach, fot. J. Raczkowski (3)

Polichromia sklepienia prezbiterium, przedstawienia na wysklepkach,fot. J. Raczkowski (4)

Polichromia sklepienia prezbiterium, Św. Barbara, fot. J. Raczkowski (5)

Polichromia sklepienia prezbiterium, św. na wysklepku, fot. J. Raczkowski (6)

Polichromia sklepienia prezbiterium, fot. J. Raczkowski (7)

Historia

Polichromie zostały wprowadzone na sklepienia ok. 1400 r., w późniejszym okresie pokryte pobiałami. Ich obecność stwierdzono w 1891 r. (ACTA DER KOENIGLICHEN KREISBAUVERWALTUNG 1856–1909, J. Heise, dane z maja 1892, s. 193–196). Część z nich jest czytelna na fotografiach z końca XIX wieku, część została odsłonięta i uczytelniona dopiero podczas renowacji, prowadzonej przez W. Podlaszewskiego w l. 1930–1931 pod nadzorem G. Chmarzyńskiego. Kolorystyka miała wówczas zostać odtworzona według oryginału; nie uczytelniono przedstawień figuralnych na wysklepkach (umieszczono tam ornamentalne kompozycje, zob. dok. fot.: Herder-Institut w Marburgu, sygn. 202654). Informacje o pracach podawała prasa codzienna: „Słowo Pomorskie”, 1930, nr 181 (7 VIII), s. 7. Prace konserwatorskie prowadzono także w l. 70.–80. XX w. (bez dokumentacji, zob. TAJCHMAN 2005 (2), s. 460).

Rozpoznanie

Zasklepienie prezbiterium i korpusu było ostatnią fazą średniowiecznych prac budowalnych w kościele, która nastąpiła na przełomie XIV i XV w. Polichromie – wykonane dla całego korpusu i prezbiterium według jednego systemu (z wyjątkiem pokrycia całych profili żeber chóru szarością) należą zatem do najpóźniejszych partii wystroju architektury. Przedstawienia św. Barbary i św. Katarzyny noszą cechy stylu międzynarodowego ok. 1400; wskazują na to ujęcia kompozycyjne, budowa postaci o wąskich ramiona, ufryzowanie włosów, typy koron, kostiumy.

Dokumentacja historyczna

Herder-Institut w Marburgu, Postkarten, sygn. 177596, teka Drosta, sygn. 202654, 202656 (po pracach W. Podlaszewskiego)
IS PAN Warszawa, przed 1939, teczka 61, neg. 2570, 2571, 2587 (dekoracja wysklepek, przed 1939, podczas prac kons.);
dok. fot. W. Górski, 1999 (Fototeka WSzP UMK / KPBC) (dekoracja wysklepek) 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>>