Boazeria snycerska, Toruń, pocz. XVIII w.

LOKALIZACJA: kaplica św. Barbary, ściana północna, ponad zapleckami ławy.

  • Drewno polichromowane.

__________________

  • Boazeria składa się z dwóch zespołów o analogicznej kompozycji, ściśle przylegających do ściany północnej pomiędzy wewnętrznymi filarami przyściennymi.
  • Każdy zespół składa się z partii środkowej, dzielonej na cztery kwatery, ujętej po bokach przez partie węższe, każda dzielona na dwie kwatery; pasy ramujące kwatery o zróżnicowanej szerokości, z aplikowaną dekoracją. Kwatery prostokątne, w części środkowej zbliżone do kwadratu, w bocznych podobnie, nieznacznie różniące się wymiarami, nieco węższe i nieco wyższe. Zróżnicowanie rytmu akcentowane odmiennym obramowaniem. Kwatery wypełnione ażurowym listowiem akantu zorganizowanym według dwóch osi symetrii, z zaznaczonym centrum: w partii środkowej listowie czerwone z akcentami zielonymi, w partiach bocznych odwrotnie; dodatkowo wprowadzone akcenty żółcieni.
  • W centrum kwater partii środkowej kwiaton, od którego odchodzą w dół i górę dwa liście, rozdzielające się następnie, tworząc podział czterodzielny; na zakończeniach czterech głównych zawinięć liści osadzone winne grona w wysokich kwiatonach. Pomiędzy kwaterami fryzowo ułożona para esownicowych liści spiętych pękiem owocowym z kwiatonem pośrodku. Pasy podziału pionowego wypełnione sinusoidalnie biegnącym listowiem w którym rozmieszczone kwiatony; podobna kompozycja pozioma w dolnym pasie poniżej kwater, z umieszczoną na osi główką anielską.
  • Partie boczne komponowane analogicznie, choć obie wewnętrzne, przylegające do środkowego filarku ściennego kaplicy, pełniły pierwotnie funkcję drzwi.  W centrum kwater obu zewnętrznych partii bocznych kwiaton, od którego odchodzą cztery liści, każdy rozdzielający się na dwa dalsze, z których dolne i górne, większe zawijają się i zakończone kwiatonami z osadzonymi w nich winnymi gronami, natomiast boczne łączą się swymi zakończeniami; w ten sposób tworzy się kompozycja sześciodzielna. Na ramie pomiędzy kwaterami listowie z pękiem kwietno-owocowym, dołem i górą listowie o przebiegu sinusoidalnym. Kwatery w partii drzwiczek w kształcie wydłużonego prostokątaz listowiem olatającym koliste centralne medaliony; w nich hierogram Maryi w medalionie górnym oraz popiersie męskie z narzuconą pelerynką, sugerującą osobę stanu duchownego. Skrajne dolne i górne naroża akcentowane aplikowanym, ukwieconym listowiem akantu. Całość zamknięta od góry partią gładkiego fryzu ze sprofilowanymi krawędziami.
  • Listowie cięte drobno, z wydłużonymi głównymi blaszkami, traktowane dość płasko i schematycznie. 

 ________________________________

WPIS: ©  Michał F. Woźniak,  2024

Zalecane cytowanie:
Woźniak M.F.,  Boazerie, 
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kaplica św. Barbary, 2024
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela-i-sw-jana-ewangelisty-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Pozornie dobry, drewno jest jednak naruszone przez czynny żer drewnojadów (osypuje się mączka drzewna).

Historia

Rozmieszczenie wtórne; dekoracja umieszczona na tle ściany stanowiła pierwotnie ażurową ściankę (kratę) rozdzielającą dwie przestrzenie, zapewne pomiędzy kaplicą a nawą, i zaopatrzona jest wciąż w 3 ruchome odrzwia. Prawdopodobnie krata pochodzi ze zburzonego w 1834 kościoła Dominikanów św. Mikołaja i krótko potem zamontowana w kaplicy św. Barbary, podczas kolejnej re-aranżacji tego wnętrza. Żadna kaplica w kościele świętojańskim nie miała tak wydzielonej przestrzeni (często spotykanej, także w miastach obszaru hanzeatyckiego), zatem użyto te panele do dekoracji ściany, jako rodzaj boazerii.

Rozpoznanie

Malowidła nie reprezentują najwyższej klasy artystycznej, kompozycje są schematyczne, proporcje postaci nieforemne, dukt inskrypcji nierówny i niezgrabny.

Zestawienie św. Wojciecha i św. Stanisława, dokumentuje nowożytny kult o polskim charakterze, pielęgnowany w okresie Kontrreformacji. Identyfikacja św. Wojciecha jako arcybiskupa gnieźnieńskiego zawiera świadome nadużycie, podkreślające mit założycielski archidiecezji gnieźnieńskiej, z kolei podkreślenie jego męczeństwa w Prusach to akcent lokalny (istotny w okresie wzmożonej działalności jezuickiej na rzecz regionalnych patronatów o średniowiecznej genezie).

Dokumentacja historyczna

Dokumentacja badawcza

Dokumentacja gigapixel

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane