Lokalizacja: balustrada empory zlokalizowana w zachodniej części nawy głównej, usytuowana na wys. 573 ponad poziomem posadzki

• Bariera z drewna sosnowego, polichromowana, pokryta do gzymsu (wtórnie?) jasną warstwą malarską. Obrazy malowane na białej zaprawie (?) na deskach płycin empory, w technice olejnej, wielowarstwowej, lecz z uproszczonym modelunkiem; wąska paleta pigmentów. Przedstawienie w płycinie od strony południowej malowane alla prima lub silnie przemalowane. Tła w płycinach wokół przedstawień, ramy płycin i pilastry pokryte wtórnie półkryjącą monochromią, prawdopodobnie olejną. Dekoracje snycerskie na pilastrach hermowych pomiędzy obrazami pokryte olejną kryjącą monochromią. Gzyms pokryty, w różnym czasie, kilkoma monochromatycznymi warstwami, ostatnie półkryjące, prawdopodobnie olejne lub żywiczne (lakier barwiony?).

____________________

• Empora w typie nadwieszonym z wspornikami, barierą pełną oraz powałą spełniającą rolę podłogi. Struktura nadwieszenia zbudowana z belek wspornikowych ułożonych prostopadle w stosunku do konstrukcji bariery. Belki z jedną z końcówek swobodnie osadzoną w gnieździe wykutym w murze, z drugą opracowaną na sposób ciesielski z wręgiem. W wręgu osadzona kolejna belka przebiegająca równolegle do linii bariery, która wraz z deskowaniem wyznacza podłogę empory. Belki wspornikowe podtrzymywane przez podciąg i miecze; podciąg w formie belki rozpiętej pomiędzy półfilarami; miecze osadzone swobodnie w gniazdach; belki wspornikowe i miecze stężone kleszczami. Do wsporników dołączona konstrukcja drewnianej półkolebki, której deskowanie pokryte od spodu warstwą podsiębitki i zaprawy. Bariera pełna, dwusegmentowa, połączona z nadwieszeniem przy pomocy dybli i metalowych okuć łączących w formie płaskownika. Segment z ekspozycją od strony wschodniej połączony na zakładkę prostą z barierą średniowieczną empory północnej. Bariera wzniesiona w konstrukcji ramowo–płycinowej z dodatkową niepełną ramą. Forma pojedynczej kwatery złożona z konstrukcji ramowo–płycinowej. Ramiaki z polichromią brązowo–czerwoną. Elementy ramy niepełnej odpowiadają strukturze ciemnobrązowego gzymsu w formie belkowania oraz pilastrom hermowym.
• Lico balustrady ośmioosiowe. Część po stronie południowej pod kątem prostym, jednoosiowa; skrajna północna oś balustrady, na styku z barierą średniowieczną licującą emporę nad nawą północną, lekko skośna wobec lica całej bariery zachodniej; wyposażona w gzyms i parapet. Poszczególne kwatery o brązowo-czerwonym tle, z niewielkimi zawinięciami schweiferkowo-małżowinowymi na dolnej krawędzi; w skrajnej południowej kwaterze zachowany jeden zwis w formie niewielkich wolut z wystrzępioną chustą. Kwatery przedzielone lizenami z nałożonymi pilastrami hermowymi z dekoracją snycerską w jasnym kolorze: wolutowymi fartuszkami u dołu, przewiązka cokołowa z kaboszonem oraz strefa kapitelowa z zębnikiem, spod którego zwieszone po trzy chwosty; powyżej ujęte małżowinowymi wolutami głowy męskie w różnym wieku, z różnym zarostem, owłosieniem i nakryciami głowy, oraz główka kobieca i maszkaron, niektóre z podwieszonymi chustami. W kwaterach płyciny ujęte profilowanymi, uszatymi ramami złoconymi. Wokół nich ślady po (reliefowej) dekoracji w postaci uszaków i zwieńczenia w kształcie przerwanego naczółka; po południowej stronie zachowany skrajny uszak małżowinowy. Gzyms ciemnobrązowy, w kształcie belkowania składającego się z dwulistwowego architrawu, gładkiego fryzu z uskrzydlonymi główkami anielskimi na osi pilastrów i właściwego gzymsu z simą zdobioną godronowaniem i gładkim parapetem.

• W płycinach malarskie przedstawienia świętych i błogosławionych franciszkańskich, w tym kilku polskich. Wszystkie postacie w ukazane w ujęciu do pasa, zwrócone w 3/4 w stronę widza, na neutralnym tle, o ciepłej gamie kolorystycznej, z przewagą tonacji brązowo–brunatno–czerwonej i zielonej. Na ściance bocznej po stronie południowej wtórne, szkicowo malowane przedstawienie  Franciszka z Asyżu, z krótkim zarostem, odzianego w brązowy habit z kapturem, kontemplującego trzymany w dłoniach krucyfiks. Od frontu wizerunki w układzie symetrycznym, w lewej połowie.  postacie zwrócone w prawo, w prawej – w lewo. Od lewej kolejno wyobrażeni: Szymon z Lipnicy, z tonsurą, odziany w brązowy habit, z biczem w prawej dłoni oraz figurką Chrystusa przy kolumnie w uniesionej lewej; Jan Kapistran, z tonsurą, odziany w brązowy habit, z kijem w prawej i krzyżem w lewej, wzniesionej dłoni, za nim z lewej czerwona chorągiew z białym krzyżem rycerskim; Bonawentura, z tonsurą, odziany w brązowy habit na który narzucony szkarłatny mucet, z piórem w prawej dłoni i krzyżem kardynalskim, patrzący na zlatującą z nieba białą gołębicę Świętego Ducha, po prawej na stole księga, za nią kapelusz kardynalski; Antoni Padewski, z tonsurą, odziany w brązowy habit, w prawej dłoni kwiat lilii, na lewym ramieniu siedzące dzieciątko Jezus, odziane w czerwoną szatę, z prawą dłonią w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma błękitny glob; Ładysław z Gielniowa, z tonsurą, odziany w brązowy habit, trzymającego w obydwu dłoniach krucyfiks, u dołu (w lewym dolnym narożu) czaszka; Bernardyn ze Sieny, z tonsurą, odziany w brązowy habit, w lewej dłoni lilia, w prawej uniesionej okolony promieniami monogram IHS (chrystogram św. Bonawentury); u dołu złota mitra; Jakub Strepa, z tonsurą i wąsami, w albie, błękitnym mucecie, złotej kapie z czerwonym podbibciem, na której wyłożony kaptur habitu, z pastorałem w lewej ręce, w prawej na wysokości piersi niewielki krzyżyk, po lewej, w głębi złota infuła; Jakub z Marchii (Giacomo della Marca), z tonsurą, odziany w brązowy habit, przy stole na którym rozłożona księga, z piórem w prawej dłoni, zwróconego do tyłu, w kierunku ukazującej się postaci Maryi.
• Na gzymsie liczne graffiti, m.in.: M.W. Łukaszewski | 1711 ; W. Krulikowski | 1711; 1769 | I R; P. Cholewicz |  1889 (?).

_________________

WPIS: © Franciszek Skibiński,  Michał F. Woźniak & Weronika Kofel, 2023
Opinia technologiczno-konserwatorska: Elżbieta Szmit-Naud

Zalecane cytowanie:
Skibiński Franciszek, Woźniak Michał, współpraca: Kofel Weronika, Szmit-Naud Elżbieta, Balustrada zachodnia empory,
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP – Elementy małej architektury, 2023
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/