Segmenty (licząc od wschodu): 1) 421 × 92–94,5 cm; 2) 490 × 90,5–92,5 cm; 3) 475 × 105,5–106,5 cm; 4) 472 × 107, 5 cm; 5) 479 × 106,5 cm; 6) 465 × 111 cm
LOKALIZACJA: na emporze północnej, odgradza jej przestrzeń od wnętrza nawy głównej na całej długości.
________________
___________
_______________________
WPIS: © Juliusz Raczkowski @ Weronika Kofel, 2024
Stan zachowania jest w miarę dobry, występują lokalne uszkodzenia mechaniczne i ubytki w obrębie dekoracji maswerkowej. W pierwszym przęśle od wschodu segment najbardziej zniszczony (zapewne wielokrotnie demontowany), naruszony przez drewnojady.
Ubytki w dekoracji: analiza przebarwień widocznych po stronie awersu bariery, na belce wyznaczającej ramiak poziomy górny, pozwala stwierdzić, że na wskazanym elemencie zlokalizowana była ażurowa dekoracja snycerska w formie fryzu złożonego z rybich pęcherzy >>. Snycerska dekoracja znajdowała się również na awersie elementów deskowych, w strukturze konstrukcyjnej spełnionych rolę ramiaków pionowych. Elementy zdobnicze tego rodzaju zachowały się w segmencie pierwszym oraz fragmentarycznie w przęśle drugim i trzecim – prawdopodobnie drobny fryz wieńczył całą barierę.
Przekształcenia strukturalne: Analiza struktury konstrukcyjnej obiektu oraz jej stanu zachowania pozwala zauważyć także, że segmenty bariery zlokalizowane w przęśle 1. i 4. zostały częściowo zdemontowane, natomiast ponowny ich montaż przyczynił się do przekształcenia ich pierwotnej formy. W przęśle 1. dwie rozetowe płyciny rewersu>> wydają się nieintegralne – średnica rozet jest większa, są inaczej osadzone w ramach (bez obramień). W przypadku segmentu w 4. przęśle, w trakcie inwentaryzacji stwierdzono znaczne i liczne niespasowanie elementów konstrukcyjnych. Odnotowano również duże uszkodzenia profilowanej krawędzi deskowania, widocznego po stronie rewersu. Wskazany zakres zniszczeń oraz sposób scalenia z belką górną, wskazuje, że wypełnienie deskowe w barierze w całości zostało zdemontowane. W omawianym segmencie do dnia dzisiejszego nie zachowała się również forma dekoracyjnych, ażurowych płycin>>, >>. Obecnie na jednym z ramiaków pionowych, zachował się jedynie fragment dekoracji snycerskiej. Znaczne zniszczenie wskazanych elementów może wskazywać, że obiekt mógł być demontowany kilka razy.
Polichromia: jeszcze w latach 30. XX w. na powierzchni maswerków odnotowano relikty polichromii i złoceń, po których obecnie nie ma śladu.
Brak źródeł historycznych, dotyczących historii bariery, o czasie jej wprowadzenia można wnioskować na podstawie badań dendrochronologicznych, a o jej późniejszych losach – w oparciu o stan zachowania i historię innych elementów wyposażenia.
Oryginalne dębowe segmenty balustrad o przetrwały we wszystkich sześciu przęsłach nawy bocznej, choć uległy przekształceniom w okresie nowożytnym. Niektóre segmenty były przynajmniej dwa razy demontowane – na początku XVII wieku, kiedy rozpoczęto budowę prospektu organowego (co najmniej dwa segmenty, w 1. i 4. przęśle) oraz w 1653 roku w związku z budową epitafium Anny z Leszczyńskich Potockiej. Ostatni segment bariery od strony zachodniej skrócono w 1627 r. przy okazji budowy empory zachodniej>>, >>. Na parapetach i rewersach bariery zachowały się liczne nowożytne graffiti, przede wszystkim z XVII i XVIII w., ale też z XIX i pocz. XX w. – pozostawione przez uczniów Gimnazjum Akademickiego oraz chórzystów / organistów (RACZKOWSKI 2019, s. 19). Podczas restauracji w l. 30. XX w. maswerki bariery oczyszczono do gołego drewna, usuwając ślady dawnej polichromii (TAJCHMAN 2005 (1), s. 444).
Na podstawie analizy konstrukcyjnej bariery i zaobserwowanych różnić pomiędzy formą poszczególnych jej elementów można stwierdzić, że budowa obiektu nie została zaplanowana i wykonana w jednym etapie. Poszczególne belki są osadzone pomiędzy filarami za pomocą zróżnicowanego systemu kotwienia segmentów z filarami (na etapie budowy nie pozostawiono gniazd pod balustrady).
Rozpiętość czasowa datowania elementów w poszczególnych przęsłach wynosi ok. półwiecza, ale wobec braku porządku w ich lokalizacji trudno ustalić ścisłą chronologię budowy balustrady. Najstarsze części konstrukcyjne tego zabezpieczenia – belki poręczy wykonane z drewna ponad stuletnich dębów – pochodzą z lat pięćdziesiątych wieku XIV (świadczy to, że kościół zgodnie z najnowszymi ustaleniami, już z wówczas stał i zaczęto wyprowadzać elementy wykończenia stolarskiego), najmłodsze – z przełomu XIV i XV stulecia. Wykończenie poręczy w przęsłach drugim, trzecim i czwartym od wschodu dodatkową belką, z profilowaną listwą od strony nawy, jest późniejsze, najpewniej nowożytne, a jego wprowadzenie mogło nastąpić przy okazji montażu prospektu organowego. O jednolitym oddziaływaniu decyzje dekoracja maswerkowa (z wyjątkiem dwóch płycin w przęśle 1. – integralna), datowana w literaturze na ok. 1500, którą jednak należy osadzić w czasie tak, jak najmłodszy z segment – ok. 1400 roku. Formy maswerków znajdują swoje analogie w dekoracji stall, i powstały najpewniej w rytm samym warsztacie, w tym samym czasie. Geneza formalna detali daje się wywieźć z architektury środkowo-europejskiej ost. ćw. XIV w.
