Wys. 24,9 cm; Ø stopy 15,2 cm
_________________________________
_________________________________
WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023
Kielich dość znacznie skrzywiony w osi. Mocowanie w trzonie na śrubę nowe. Silne przetarcia pozłoty.
Kielich ufundowany w 1754 do przedmiejskiego kościoła św. Wawrzyńca, przez bliżej nieznanych darczyńców, małżeństwo Ewy i Wawrzyńca Hojnackich (Chojnackich); po jego zburzeniu w 1806 początkowo przechowywany zapewne w kościele św. Jakuba lub w tamtejszym klasztorze Benedyktynek, następnie od 1809 w kościele św. Jana; w 1827 lub krótko po przeniesiony do kościoła NMP.
Znak miejski, stosowany od 1728 do początku 1750 słabo czytelny, przebity jednym z dwóch zastosowanych na kielichu znaków mistrzowskich Borgoniego, czynnego w Toruniu od 24 VIII 1751; dopiero po oznakowaniu, zapewne w późniejszym czasie (1754) została położona inskrypcja poświadczeniowa. CZIHAK 1908 odczytał monogram MB na jednej odbitce, czytelnej; ten drugi znak mistrzowski, nałożony na znak miejski rozpoznał błędnie, odczytując jako monogram IK; w konsekwencji – nie bacząc na rokokową formę kielicha – przypisał autorstwo zabytku Joachimowi Knopfowi, wzmiankowanemu jako złotnik toruński w latach 1596–1624; natomiast datę 1754 w inskrypcji uznał za poświadczenie późniejszej przeróbki; za nim taką atrybucją bezkrytycznie powtórzyli CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988, s. 112 (s.v. Joachim Knopff) i s. 124 (s.v. Michał Borgoni). Wcześniej LEPSZY 1933 pominął wskazanie na autorstwo Knopfa, wymieniając za Czihakiem tylko trzy wzmiankowane przezeń dzieła złotnicze Borgoniego znajdujące się w kościołach Torunia. Owi badacze, nie znając tych zabytków z autopsji, nie mogli skorygować ustaleń Czihaka; stąd zapewne ostrożność Lepszego. Późniejsi autorzy pozostawali przy odczycie znaku mistrzowskiego MB, z przywołaniem daty 1754; jedynie GRADOWSKI / PIELAS 2006, opierając się nie na rozpoznaniu własnym, a na materiale fotograficznym, błędnie odczytali datę fundacji jako 1752; analogiczny błąd popełnił autor tekstu w tomie poświęconym dekanatom toruńskim z 1995 roku (DIECEZJA TORUŃSKA 1995) ; źródłem tej pomyłki może być błędny odczyt w niepublikowanych materiałach dokumentacyjnych. Przebicie znaku miejskiego i niespójność w datowaniu zauważył i podkreślił M.F. Woźniak w 2022 r.
Fundacja kielicha przypada w tym samym roku, kiedy Michał Borgoni dostarczył do kościoła św. Wawrzyńca krzyż srebrny z fundacji ks. Józefa Antoniego Zaborskiego, komendariusza tej świątyni przedmiejskiej.
Brak
CZIHAK 1908, s. 130, nr 33/1; s. 138, nr 107/3
LEPSZY 1933, s. 281, nr 3
CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988, s. 112 (s.v. Joachim Knopff), s. 124 (s.v. Michał Borgoni)
DIECEZJA TORUŃSKA 1995, s. 195
DOMASŁOWSKI / JARZEWICZ 1998, s. 169
KLUCZWAJD 2005, s. 61, nr 30
WOŹNIAK 2005, ; s. 406–407, 409
GRADOWSKI / PIELAS 2006, s. 785, nr 604/7
WOŹNIAK 2012, s. 88, il. 146
