Kielich mszalny, Christoph Lützenberger, Toruń, ok. 1640

Wys. 25,1 cm; Ø stopy 14,5 cm; Ø czaszy 8,9 cm

Srebro; odlew (trzon), kucie, trybowanie, cyzelowanie, fakturowanie; całkowite złocenie; inskrypcje grawerowane.

__________________________________

Kielich wsparty na kolistej stopie, z owoidalnym nodusem w trzonie i stożkowo rozchylonej czaszy osadzonej w wysokim koszyku. Stopa osadzona na wąskiej kryzie, z ćwierćwałkowym cokolikiem, na którym trzy pęki owocowe oddzielane małżowinowym ornamentem, oddzielonym uskokiem od płasko profilowanego płaszcza z masywną stożkową szyjką; wierzch stopy zdobiony trzema główkami anielskimi en face w taśmowo-schweifwerkowych obramieniach, pomiędzy którymi schematycznie potraktowane przegrzebki (muszle św. Jakuba). U szczytu masywnego nodusa osadzone trzy pełnoplastyczne niewielkie główki anielskie, których skrzydła rozłożone reliefowo na powierzchni; poniżej schweifwerkowe palmety. Na koszyku trzy główki anielskie en face z obfitymi „czubami” i parą dużych skrzydeł, pomiędzy nimi i poniżej trzy małe palmety oraz małżowina, częściowo z efektem smoczej skóry. Mocowanie stopy i trzonu nowe, „na sztywno”.

_________________________________

Znakowany na kryzie stopy: znak miejski „T” (typ 2 wg GRADOWSKI 2010, s. 180) oraz dwukrotnie bity znak mistrzowski – monogram CL w polu owalnym (zbliżony do typu T 67 A wg GRADOWSKI / KASPRZAK-MILER 2002, s. 186).
Pod spodem kryzy dwie inskrypcje kursywną minuskułą: Iacob Bulsa : oddayie ten kieliek do : S : Wafrsencza : An(n)o : 74 : oraz współczesna: Toruń NMP.

WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023

Stan zachowania

Dobry. Czasza nowsza, wymieniona XIX/XX w.; lekkie skrzywienie w osi; nieznaczne przetarcia pozłoty.

Dokumentacja fotograficzna

Kielich mszalny (Christoph Lützenberger), Toruń, ok. 1640, fot. J. Raczkowski

Historia

Pierwotne miejsce przeznaczenia kielicha nieznane; w 1674 staraniem Jakuba Bulsy przekazany do przedmiejskiego kościoła św. Wawrzyńca, gdzie pozostawał do jego zburzenia w 1806; następnie przechowywany zapewne w kościele św. Jakuba lub w tamtejszym klasztorze Benedyktynek, a od 1809 w kościele św. Jana; w 1827 lub krótko po przeniesiony do kościoła NMP.

Rozpoznanie

Dekoracja na stopie i w koszyku trybowana w płytkim reliefie na gęsto fakturowanym tle. Nodus wykonane staranniej, relief dekoracji wyrazisty; analogiczne nodusy w wyrobach toruńskich 2 .ćw. XVII w. (Nickel III Gerlach). Uwysmuklenie proporcji kielicha charakterystyczne dla późniejszej fazy stylu manierystycznego.