Inwentarz sztuki Torunia

English

Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z loggii na dziedzińcu wschodnim, Prusy Królewskie (Toruń?), 2. ćw. lub poł. XVII w. (MOT)

152 × 59,5 × 30 cm; cokół 16,5/19,5 × 39 × 30 cm

Lokalizacja: Muzeum Okręgowe w Toruniu, nr inw. MT/Ad/236/Rz/SN (depozyt parafii Wniebowzięcia NMP)

  • Piaskowiec gotlandzki; figura wykuta wraz z cokołem z jednej bryły kamienia; osobno rzeźbione i mocowane prawe ramię. Frontalna cześć postaci i płaszcza opracowana gładko, cokół i odwrocie płaszcza ze żłobieniami ryflowane. W zagłębieniach ślady polichromii; otwór w cokole na drzewce chorągwi.

___________________

  • Rzeźba pełnoplastyczna, wolnostojąca, posadowiona na masywnym, sześciennym cokole. Chrystus przedstawiony jako młody mężczyzna o umięśnionym ciele. Rysy twarzy idealizowane, twarz okolona krótkim, kędzierzawym zarostem, usta wpół otwarte, włosy długie, spływające na ramiona. Na głowie aureola z wydłużonych trójkątnych promieni. Postać krocząca, z lewą nogą podpierającą, prawą pozostawioną z tyłu. Tors odchylony do tyłu, lekko zwrócony w lewo, głowa uniesiona, zwrócona ku górze i ¾ w prawo, prawe ramię uniesione, zgięte w łokciu, dłoń w geście błogosławieństwa, lewe ramię przy ciele. Łukowo biegnąca oś wyznaczona przez prawą nogę, ramię i zwrot głowy przecina oś wyznaczoną przez lewą nogę, korpus i lewe ramię, tworząc napięcie kompozycyjne. Płaszcz odrzucony do tyłu, spięty pod szyją. Dłuższa poła spływa pionowo z pleców, po stronie wewnętrznej pionowe, gęste fałdy o zaokrąglonych grzbietach. Krótsza poła przechodzi pod prawą ręką biegnąc poniżej linii brzucha w kierunku lewego boku, zakrywa uda, fałdy ukośne, rytmiczne, zakończone lejkowato, o nieco ostrzejszym modelunku. Bryła rzeźby rozczłonkowana, kompozycja otwarta, zdynamizowana, oparta na wyraźnie zaakcentowanej liniach diagonalnych.

__________

WPIS: © Michał F. Woźniak & Franciszek Skibiński, 2023

Zalecane cytowanie:
Woźniak Michał, Skibiński Franciszek, Figura Chrystusa Zmartwychwstałego
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP / dziedzictwo rozproszone  – Zabytki sepulkralne, 2023
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/

Spis treści

Stan zachowania

Stan dobry, pojedyncze niewielkie ubytki (zakończenie środkowego palca w lewej dłoni i  większa część kciuka w prawej). Powierzchnia silnie i trwale zabrudzona, z wyjątkiem otworu na drzewce chorągwi, poszarzała. Spękanie (wąska szczelina do 1 mm) na lewej łydce i udzie; mniejsze pęknięcie wzdłuż torsu. Na plecach figury, w płaszczu, na wysokości lewego nadgarstka otwór montażowy o kwadratowym przekroju. Brak chorągwi. Na karcie katalogowej MOT (J. Kruszelnicka, 29 XI 1969; bez fotografii) informacja o drzewcu chorągwi i aureoli, na której brak 3 promieni; ob. tych metalowych elementów brak. Wysokie krzyżowe drzewce chorągwi oraz promienista aureola widoczne na fotografii Kurta Grimma z ok. 1941 r., prezentującej pierwotne usytuowanie figury.

Dokumentacja fotograficzna

Chrystus Zmartwychwstały. Fot. J. Raczkowski
Chrystus Zmartwychwstały (2). Fot. J. Raczkowski
Chrystus Zmartwychwstały (3). Fot. J. Raczkowski
Chrystus Zmartwychwstały (4). Fot. J. Raczkowski

Historia

Źródła:

__________

Rzeźba pochodzi ze zwieńczenia kaplicy rodziny Gerharda Thomasa a Lilienhoff (APT, AMT, kat. II, XI-31, k. 41v-42; MEMORANDA BAUMGARTENA, s. 131; wg Semraua: Thomasa von Lilienfeld (SEMRAU 1892, s. 54, poz. 2), należącej do rzędu kaplic wzniesionych wzdłuż muru wzdłuż południowej elewacji prezbiterium kościoła. Heise wzmiankuje tę budowlę jako halę ze sklepieniami krzyżowymi, identyfikując r. 1655 jako datę najstarszej zachowanej inskrypcji (HEISE 1889, s. 281). Wg SEMRAUA 1892kaplice zostały wzniesione ok. 1650 r., natomiast miejsca pochówku w nich sprzedawano w latach 1654-1667 . Gerhard Thomas był kupcem należącym do szlacheckiej rodziny wywodzącej się ze Śląska, pełnił funkcję generalnego administratora ceł w Królestwie Polskim, od 16 V 1658 ławnikiem staromiejskim w Toruniu, zmarł w 1661 r. (SEMRAU 1892; Dygdała 2002, s. 107). Wg informacji Baumgartena, powtórzonej przez Semraua, była to druga kaplica od zachodu; potwierdza to fotografia z zbiorów TU Berlin (k. XIX w./pocz. XX w.). Bogata małżowinowa dekoracja, widoczna na fotografiach Kurta Grimma (MOT, Fot. A. 1576-1577), wskazuje na wcześniejszy czas realizacji samego szczytu. Rzeźba przeniesiona do Muzeum Miejskiego przed 1939 r. (informacja na karcie katalogu naukowego, wyk. Janina Kruszelnicka, 28 XI 1969).

Rozpoznanie

Dokumentacja historyczna

  • Berlin, Technische Universität, Architekturmuseum, Inv. Nr. 57214,164, Otto Stiehl, Fotoalbum 29;
  • Herder Institut w Marburgu, Slg Postkarten, nr 145477, 145478 (pocz. XX w., pierwsza z nich wysłana 24 XI 1914);
  • MOT, MT/HN/J/1368/271 (pocztówka analogiczna jak w zbiorze HI); fot. Kusztelski, 1939, MOT, Fot. A.1576.
Fot. A. 1576

Dokumentacja badawcza

Dokumentacja gigapixel

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane

Kontakt: heritage@umk.pl, jracz@umk.pl

Inwentarz Sztuki Torunia. All Right Reserved 2022