Relikwiarz kartuszowy św. Feliksa (Karol Magierski), Toruń, ok. 1767–1775

Wys. 32 cm; szer. 16,7 cm; rozpiętość stopy 15,5 × 11 cm

  • Srebro; odlew (trzon), kucie, trybowanie, cyzelowanie, fakturowanie, puncowanie, grawerowanie (chrystogram); złocenie z wyjątkiem ornamentów na stopie oraz tła w kartuszu ostensorium i w koronie.

_________________________________

  • Relikwiarz – ostensorium typu tarczowego w odmianie kartuszowej, osadzone na owalnej stopie i trzonie. Dwustrefowa stopa wsparta na kryzie; dolna strefa wygięta, dzielona czterema nieznacznie gierowanymi prostymi, gładkimi pasami, zdobiona motywami rozczłonkowanej muszli i pojedynczymi liśćmi; uskokiem oddzielona od płaskiego wierzchu na którym symetryczne kompozycje muszli i liści; stożkowa szyjka gładka. W trzonie gruszkowaty nodus ujęty z obu stron parą wklęsek z wałkiem. Część górna płaska, jednostronnie opracowana wg dwóch osi symetrii przy pomocy ceowników komponowanych parami, wydzielających cztery pola kartusza; ceowniki obu par poziomych krzyżowane z esownicowo łamaną taśmą; pomiędzy segmentami skośne wiązki promieni, wybiegające z oprawy owalnej kapsuły w centrum, mieszczącej relikwie św. Feliksa otoczone srebrnym filigranem i bajorkiem. W zwieńczeniu zespolona z kartuszem korona pełna. Rewers negatywową wersją reliefowej kompozycji awersu; na powierzchni kapsuły chrystogram z liter majuskułowych i trzech gwoździ.
  • W kapsule umieszczona kartka-banderola z napisem S. Felicis M., dotyczącym prawdopodobnie św. Feliksa z Noli, zmarłego 260 r. jako wyznawca, ale za sprawą Grzegorza z Tours nazywanego znamienitym męczennikiem.
  • Na odwrociu kartusza widoczny rysunek kompozycyjny w postaci kropkowanego.

_________________________________

  • Znakowany na kryzie stopy: cecha warsztatowa K:M w polu owalnym (zbliżona do typu T 135 B wg GRADOWSKI / KASPRZAK-MILER 2002, s. 200), cecha probierza M w polu kolisto-owalnym (jak znak probierza nr I wg GRADOWSKI 2010, s. 181) oraz cyfra próby 11 w polu kolisto-owalnym (uproszczony rysunek zamieścił CZIHAK 1908s. 129, nr 11); znaki bite na wąskiej kryzie i odbitki częściowo niewidoczne z powodu braku miejsca.

 

WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023

Spis treści

Stan zachowania

Przetarcia pozłoty, brak krzyżyka wieńczącego koronę.

Historia

Sprawiony do kościoła Bernardynów; wymieniany w spisach inwentarzowych z 1817, 1821, 1834 jako jeden z dwóch relikwiarzy („zwei silberne vergoldete Pacificals von mittlerer Größe”).

Rozpoznanie

W inwentarzach źródłowych wymieniany jako pacyfikał, tzn. relikwiarz podawany do pocałowania. CZIHAK 1908nazywa go pojemnikiem relikwiarzowym (niem. Reliquienbehälter), przy czym nie wspomina o drugim, znajdującym się pierwotnie w zasobach kościoła; oba miały zapewne analogiczną formę, a na pewno funkcję. CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988 oraz GRADOWSKI / PIELAS 2006 określali obiekt ogólnikowo jako relikwiarz, w DIECEZJA TORUŃSKA 1995 jako relikwiarz tarczowy, KLUCZWAJD 2005 jako relikwiarz kartuszowy, tak samo WOŹNIAK 2005; WOŹNIAK 2012jako relikwiarz – ostensorium. WOŹNIAK 2005 konkretyzuje: relikwiarz kartuszowy, będący połączeniem typu ostensorium tarczowego, przeznaczonego do prezentacji i adoracji świętych cząstek z pacyfikałem, podawanym do pocałowania.

Dokumentacja historyczna

Brak

Dokumentacja badawcza

  • XRF, J. Raczkowski

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

INV. 1817/1821(BER)[1983], s. 221, poz. d. 5

INV. 1817 (BER) [2015], s. 442, poz. d. 5

VIS. 1836–1842, k. 15r, poz. 4.

Literatura

CZIHAK 1908, s. 138, nr 112/2

LEPSZY 1933, s. 285, nr 40/2

CHRZANOWSKI / KORNECKI 1988, s. 125

DIECEZJA TORUŃSKA 1995, s. 195

KLUCZWAJD 2005, s. 63, nr 38

WOŹNIAK 2005, s. 413, il. 19

GRADOWSKI / PIELAS 2006, s. 786, nr 604/14

WOŹNIAK 2012, s. 169, il. 315

,

Opracowania niepublikowane