Puszka na komunikanty (cyborium eucharystyczne), złotnik pozacechowy, Toruń (?), ok. 1730–1731

Wys. 45,6 cm; Ø stopy 16,2 cm; Ø czaszy 11,6 cm; wys. pokrywy 16,7; Ø pokrywy 13,1 cm

  • Srebro, imitacje kamieni szlachetnych (krzyżyk); odlew (trzon i kula w zwieńczeniu), kucie, trybowanie, grawerowanie, cyzelowanie, fakturowanie; całkowite złocenie; inskrypcja grawerowana i punktowana.

_________________________________

  • Puszka w kształcie kielicha z wysoką pokrywą zwieńczoną krzyżykiem, zdobiona linearną dekoracją ornamentalną. Stopa kolista wsparta na szerokiej kryzie w kształcie wklęski obramionej uskokami; ćwierćwałkowy cokolik oraz oddzielony profilowaniem wierzch stopy zdobione łąmaną wstęgą z liściastymi zakończeniami, a na cokoliku dodatkowo kartusikami wypełnionymi skośną kratką; górna, gładka część stopy lejkowato przechodzi w stożkową szyjkę. Nodus zajęty w większości przez gładki, wazonowy nodus ujęty wałkami i wklęskami. Czasza wysoka, cylindrycznego kształtu dołem wyokrąglona, osadzona w pełnym koszyku pokrytym ornamentem wstęgowo-cęgowym i pojedynczymi listkami na zakończeniach. Pokrywa kopulasto wydęta z silnym przewężeniem, zdobiona na dolnym wałku muszlami i skośną kratką a polach obramionych i łączonym miękkimi taśmami. W zwieńczeniu na dużej kuli niewielki krzyżyk wyłożony na awersie czterema prostokątnego kształtu płytkami imitującymi diament, w centrum kwadratowa imitacja ametystu, wszystkie o szlifach schodkowych.
  • Ornament linearny wykonany wgłębnym wyciskanym konturem, jedynie listki na krawędzi koszyka grawerowane. Powierzchnia tła w obrębie dekoracji delikatnie fakturowana puncynami. Krawędzie krzyżyka w zwieńczeniu nierówne, opracowane pilnikiem. Szlif kamienia fioletowego imitującego ametyst w typie tzw. szmaragdowym, z koletem; szlify kamieni bezbarwnych w typie tzw. kopertowym. Złocenie z licznymi drobnymi ubytkami (wżerami); wnętrze oraz kryza pokrywy nowo złocone.

_________________________________

  • Na kryzie stopy inskrypcja grawerowana kursywnie majuskułą i minuskułą: CONVENTVS THORVNENSIS Ordi: Min: S. Francisci Reg: Obs: Anno Domini 1731.

WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023

Spis treści

Stan zachowania

Dobry.

Historia

Puszka sprawiona została w pierwszych latach ponownej obecności bernardynów w toruńskim klasztorze, współcześnie z ustawieniem okazałego retabulum ołtarza głównego, odpowiadając jemu swoimi dymensjami.

Rozpoznanie

WOŹNIAK 2005 wskazuje, że takie duże puszki były w XVII i XVIII wieku wystawiane na ołtarzach celem adoracji. Jego zdaniem naczynie wykonane zostało prawdopodobnie w Toruniu przez złotnika pozacechowego, wykazując wpływy stylu Johanna II von Hausen i Georga Viecka. KLUCZWAJD 2005 datuje powstanie puszki wcześniej, na lata 1720–1730. W wykazie inwentarzowym z 1834 r. wymieniona jako „eine silberne Hostie Büchse zum Cymborio von großer Form und ganz vergoldet, auf dem Deckel ein Kreuz mit unächten Steinen”.

Dokumentacja historyczna

Brak

Dokumentacja badawcza

Źródła i bibliografia

Źródła rękopiśmienne i drukowane

Literatura

Opracowania niepublikowane