Kielich mszalny, Johann von Hausen, Toruń, 1. ćw. XVIII w.

Wys. 19,0 cm; Ø stopy 12,5 cm; Ø czaszy 9,0 cm

Srebro; odlew (trzon), kucie, trybowanie, cyzelowanie, fakturowanie, inskrypcja grawerowana; całkowite złocenie.

_________________________________

Kielich wsparty na kolistej stopie, z gruszkowatym masywnym nodusem w trzonie i stożkowo rozchylonej, gładkiej czaszy osadzonej w niskim koszyku. Stopa osadzona na szerokiej płaskiej kryzie, lekko wydęta, górą płaska ze stożkową szyją; gładka, z wyjątkiem wygiętego cokolika, oddzielonego uskokiem, zdobionego godronowaniem. Masywny nodus zajmuje większą część trzonu; zdobiony trzema półplastycznymi główkami anielskimi, których reliefowo opracowane skrzydła szeroko rozłożone, w dolnej wąskiej części listowie; oba odcinki trzonu nierównej długości – górny jest znacznie wyższy. Czasza szeroko rozwarta, niewielki koszyk zbudowany z uproszczonych motywów floralnych.

_________________________________

Znakowany na kryzie stopy: znak miejski „T” (typ 6 wg GRADOWSKI 2010, s. 180) oraz znak mistrzowski – monogram I/VH w polu trójlistnym (typ T 116 A wg GRADOWSKI / KASPRZAK-MILER 2002, s. 195).
Pod spodem kryzy nowszy napis kursywny minuskułowo-majuskułowy: Toruń – N.M.P.

WPIS: © Michał F. Woźniak, 2023

Stan zachowania

Dobry. Czasza lekko skrzywiona w osi; mocowanie na śrubę stare; silne przetarcia pozłoty w partii trzonu wraz z nodusem oraz na czaszy, zwłaszcza w dolnej partii; złocenie wewnątrz czaszy nowe; znak miejski niedobity; inskrypcja nowa.

Dokumentacja fotograficzna

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (1)

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (3)

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (2)

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (5)

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (4)

Kielich mszalny (Johann von Hausen), Toruń, 1. ćw. XVIII w., fot. J. Raczkowski (6)

Historia

Kielich pochodzi najprawdopodobniej z przedmiejskiego kościoła św. Wawrzyńca, po jego zburzeniu w 1806 początkowo przechowywany zapewne w kościele św. Jakuba lub w tamtejszym klasztorze Benedyktynek, następnie od 1809 w kościele św. Jana; w 1827 lub krótko po przeniesiony do kościoła NMP.

Rozpoznanie

Forma koszyka niezwyczajna z uwagi na niewielkie rozmiary i zastosowanie do jego ukształtowania uproszczonych liści; jest on późniejszym dodatkiem. Silniejsze przetarcia pozłoty w dolnej połowie czaszy mogą wskazywać na pierwotną obecność wyższego koszyka i położenie w tym miejscu cieńszej warstwy pozłoty. Przetarcia pozłoty na trzonie wynikają z użytkowania. Kielich charakteryzują wytworne proporcje, oszczędna dekoracja i konsekwentnie stosowana artykulacja partii gładkich i zdobionych reliefową dekoracją (uwzględniając dawny, ob. niezachowany koszyczek. Taka kompozycja oraz motyw godronowania wskazują na przejęcie form klasycyzującego baroku, obecne w złotnictwie augsburskim od początku lat 90. XVII wieku, stopniowo przejmowane w innych ośrodkach złotniczych Europy środkowej; w sztuce lokalnej sporadycznie stosowane w 1. ćw. XVIII wieku.