3,42 × 1,95 cm × 0,4 m; stipes: 1 × 1,88 × 1,11 m
Lokalizacja: w nawie południowej, przy ścianie zachodniej, z ekspozycją od strony wschodniej
____________
________________
KONSTRUKCJA:
Retabulum o konstrukcji samonośnej w typie SA, jednokondygnacyjne, składające się z trzech modułów prostych. Moduł pierwszy wyznacza formę stipesu i mensy, kolejny odpowiada w podziale kompozycyjnym niskiemu, profilowanemu cokołowi. Elementy te wzniesione w konstrukcji skrzyniowej niepełnej o korpusie wieńcowym z ściankami wykonanymi z desek. Część główna nastawy odpowiada strukturze kolejnego modułu, moduł zbudowany przy użyciu konstrukcji deskowej.
____________
WPIS: © Franciszek Skibiński i Michał F. Woźniak oraz Weronika Kofel (konstrukcja) i Elżbieta Szmit-Naud (rozpoznanie konserwatorskie), 2024
Ołtarz poddawany był renowacjom (na stipesie w ubytkach widoczne cztery warstwy wtórne), w toku ostatniej naniesiono białe przemalowania olejne i na frontalnej części stipesu imitacje złoceń farbą (brązą) na ornamentach. Obraz Chrystusa poddany konserwacji i restauracji w 1958 r. i ponownie pocz. XXI w. uzupełnić datę Nastawa poddana konserwacji i restauracji w 1993 r. Wykonano uzupełnienia ubytków dekoracyjnego opracowania – polichromii i złoceń, stipes nie konserwowany w tym czasie.
Stan zachowania opracowania dekoracyjnego nastawy aktualnie dobry, na stipesie widoczne ubytki warstw oryginalnych pokryte przemalowaniem i drobne ubytki wszystkich warstw do drewna. Imitacja złoceń skorodowana. Zabrudzona powierzchnia. Obraz w zwieńczeniu w stanie dobrym. Obraz Chrystusa w stanie ogólnie dobrym. Krosno (wtórne) w stanie dobrym z niewielkim ubytkiem pośrodku dolnej listwy, brak dwóch klinów prawym górnym narożniku. Dublaż spełnia swoją funkcję, lokalne odspojenie płótna dublażowego przy prawej krawędzi obrazu dolnej części. Werniks bez wyraźnych zmian kolorystycznych; ostatnie retusze (korekty przebarwień warstwy malarskiej i poprzednich uzupełnień?) w dobrym stanie. Kilka drobnych jasnokremowych zachlapań na powierzchni werniksu. Na ramie duży ubytek zaprawy pośrodku dolej listwy, mniejsze odspojenia na profilach listew bocznych, przetarcia złoceń.
Datowanie ołtarza pozostaje niepewne. Być może do niego odnosi się informacja dotycząca fundacji ołtarza przez Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego w 1740 r. (ADP, Monastica, Bernardyni – Toruń, sygn. 1, s. 359), a także wzmianka o ołtarzu fundowanym przez Rubinkowskiego „pro memoria” w kościele NMP (DOMUS RUBINKOWSCIANA 1733, k. 147; MAJOCH 2005, s. 361). Z takim datowaniem niezgodny jest jednak charakter ornamentu na retabulum, którego zastosowanie możliwe byłoby dopiero kilkanaście lat później. W ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Chrystusa Bolesnego, będący darem króla Jana III Sobieskiego dla Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego, ofiarowany przezeń w 1740 r. toruńskim bernardynom (Maliszewski 1982, s. 94). W 1827-1828 r. zlokalizowany „an der Wand im Gange”, malowany na biało (INV. 1828 (BMV)k. 9v); jeszcze w k. XIX w. zlokalizowany w krużganku północnym (SEMRAU 18921, s. 61), w okresie międzywojennym w nawie południowej, przy zamurowanym portalu bocznym (Knothe 1933). Poddany konserwacji w 1993 r. (Ewa Roznerska; MAJOCH 2005, s. 387); obraz Chrystusa w 1958 r. (Barbara Szczypiorska).
W dotychczasowej literaturze ołtarz datowany na lata po 1745 r. (MAJOCH 2005, s. 361), na ok. 1760 r. (ŁYCZAK 2018, s. 85, 176) lub na ok. 1760-1780 (ARS SACRA 1993 s. 77-78). Łyczak część snycerską przypisuje warsztatowi Johanna Antona Langenhana młodszego (ŁYCZAK 2012b, s. 205, 206; ŁYCZAK 2018, s. 85, 234, nr B70); jako podstawę atrybucji przyjmuje bliskie analogie z dekoracją empory w toruńskim kościele (dawnym zborze ewangelickim) pw. Ducha Świętego, będącą potwierdzonym źródłowo dziełem tego rzeźbiarza.
