Lokalizacja: w nawie głównej, przy czwartym wschodnim filarze w rzędzie południowym, z ekspozycją od strony północno-zachodniej.

• Drewno, marmoryzowane, złocone i srebrzone, fragmenty rzeźby figuralnej polichromowane.
• Drewniana struktura nastawy (drewno iglaste) oraz elementy dekoracyjne pokryte białą zaprawą. Na strukturze nastawy ślady marmoryzacji zielonej o chłodnym odcieniu eksponowana marmoryzacja wykonana laserunkowo w technice olejnej, na jasnougrowym tle, werniksowana, trzony kolumn srebrzone, bazy złocone, ornamenty snycerskie, skrzydła aniołów i szaty rzeźb złocone z elementami srebrzonymi, na poler, na czerwonym pulmencie. Karnacje i włosy figur wykonane prawdopodobnie w technice tłustej tempery.
• Obrazy na płótnie, w technice olejnej. W głównej kondygnacji (św. Rodzina) w technice wielowarstwowej, na czerwonej zaprawie, na podobraziu lnianym. W przeszłości poddawany zabiegom (dublowany i retuszowany), podczas ostatniej konserwacji-restauracji (1993): ponowny dublaż, uzupełnienia ubytków zaprawy kitem emulsyjnym, warstwy malarskiej – olejno-żywicznie, werniks damarowy i syntetyczny.

____________________

• Ołtarz i nastawa analogiczne do ołtarza Matki Bożej Ostrobramskiej, stanowiąc trzecią parę w korpusie nawowym, postępując od wschodu, a pierwszą od zachodu.
• Nastawa przyfilarowa o wertykalnej kompozycji, architektoniczna, o korpusie dostawionym do wielobocznego filaru, z podporami bocznymi cofniętymi względem lica i z bocznymi ściankami przylegającymi do boków filaru; jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zintegrowanym stipesem i kontrastującym kartuszowym zwieńczeniem. Struktura marmoryzowana, w kolorze zielonym, trzony kolumn srebrne, bazy, kapitele, ornament i zwieńczenie złote z elementami srebrnymi, szaty figur złote z elementami srebrnymi, partie ciał w kolorze karnacyjnym.
• Stipes typu sarkofagowego, wklęsło-wypukły, drewniany, poprzedzony stopniem. Portatyl w drewnianej ramie, o wymiarach 39 x 39 cm (sam kamień 28,5 × 28,4 cm), z dostępem do centralnie umieszczonej relikwii (sepulchrum) przy pomocy zasuwy, zabezpieczonej autentykiem w czerwonym wosku; powyżej napis minuskułą kursywną: Consecratum die 22 [secunda et vigesi]ma | m[ensis] Junii a(nno) 1888 ||.
• Nastawa posadowiona bezpośrednio na mensie ołtarzowej, jedynie w osi bocznych kolumn dodatkowe dolne cokoły flankujące stipes; w lewym boku ołtarza szuflada o licu zintegrowanym z powierzchnią stipesu. Wysoka strefa cokołowa kondygnacji głównej z wydatnym gierowaniem; w partii środkowej stanowiącej predellę symetrycznie komponowana aplika utworzona z pary karbowanych ceowników, z krawędzi których wyrastają liście akantu; przy zewnętrznych krawędziach osadzone małe czteropłatkowe kwiatoniki; ceowniki zespolone kulą i połączone chustą, na której kwiat, a poniżej pojedyncza kampanula. Na bocznych ściankach cokołu prostokątne płyciny dekorowane asymetrycznie listowiem akantu, płasko, linearnie i schematycznie opracowane, złożone z dwóch spiętych pośrodku zespołów liści, w układzie pionowym. Na gierowaniach cokołu ustawione figury Ojców Kościoła, flankujące obraz główny: po lewej św. Św. Ambrożego, po prawej św. Hieronima. Obydwaj w lekkim kontrapoście na lewej nodze, nieznacznie zwróceni „na zewnątrz” ołtarza, z głowami skierowanymi na wprost. Ambroży w długiej sukni/rewerendzie, na której komża obszyta dołem frędzlą, na ramionach kapa spięta na piersiach, sięgająca stóp; twarz pociągła, z włosami sczesanymi na kark, obfitym zarostem z brodą spływającą na klamrę kapy; na głowie infuła, na piersiach zawieszony pektorał; w prawej, wysuniętej w bok ręce pastorał z floralną krzywaśnią, lewą przyciśniętą do brzucha podtrzymuje połę kapy. Hieronim w sukni/habicie, na którym komża, a na ramionach pelerynka (mozzetta) z kapturem naciągniętym na głowę, przykrytą kapeluszem z szerokim rondem; twarz pociągła z obfitym zarostem; w prawej zgiętej ręce trzyma otwartą książeczkę, prawa opuszczona z retorycznym gestem otwartej dłoni; u stóp po prawej stronie wyłania się głowa lwa i przednia łapa.
• Prostokątny korpus głównej kondygnacji, zielono marmoryzowany, flankowany smukłymi pilastrami opinającymi krawędzie z fantazyjnymi głowicami nawiązującymi do porządku korynckiego, opracowanymi w płytkim reliefie; w licu prostokątne pole zamknięte łukiem koszowym nadwieszonym, ujęte ramą dekorowaną regularnymi liśćmi akantu, w nim malarskie przedstawienie Świętej Rodziny w otwartej scenerii, z zaznaczonym gruntem na pierwszym planie i zasłoniętej jasnymi obłokami partii nieba z unoszącym się Bogiem Ojcem w popiersiu i Gołębicą w promieniach. Chrystus stoi pośrodku, frontalnie w lekkim wykroku lewą nogą, z rozłożonymi rękoma i przechyloną główką; odziany w długą różową tunikę. Nieco z tyłu po lewej Matka Boża ze złożonymi na piersiach rękoma, w czerwonej sukni z przerzuconym błękitnym płaszczem; św. Józef w sukni fioletowej i brązowym płaszczu; oboje ujęci frontalnie, skłaniając głowy ku centrum. Powyżej ramy obrazowej, na wysokości kapiteli pilastrów mały, złocony baldachim spod którego rozciąga się szeroko kotara podpięta sznurami; nad nią listowie z kwiatkami. Kondygnacja główna zwieńczona wysokim belkowaniem, nieznacznie gierowanym w narożach, złożonym z architrawu, fryzu i wysokiego, wielodzielnego gzymsu. We fryzie owalny, gładki, lekko wypukły błękitny medalion otoczony akantowym listowiem.
• Kondygnacja główna ujęta kolumnami o attyckich bazach, gładkich trzonach i wysokich korynckich kapitelach, podpierające fragmenty belkowania zintegrowanego z belkowaniem części głównej, z symetryczną dekoracją akantową w bocznych partiach fryzu, złożoną z dwóch ceownikowych układów spiętych grzbietami; na skrajnych partiach belkowania odcinki ustawionego przekątniowo naczółka segmentowego na których klęczące figury uskrzydlonych aniołków, o smukłej budowie, w geście adoracji, z głowami skierowanymi ku centrum, lekko pochylonymi w dół. W zwieńczeniu, w dużym, w większości ażurowym kartuszu obraz mandorlowego kształtu z wyobrażeniem św. Bonawentury (?), osadzony w złoconej ramie z wawrzynu. Święty w brązowym habicie i kukulli klęczy na obłokach adorując krzyż; ponad jego głową szybuje aniołek dzierżąc zielony wieniec. Kartusz utworzony ze splotów słabo ulistnionego akantu; w szczycie dwa duże rogi obfitości połączone główką anielską; brak wieńczącego elementu zastąpionego niewielką wazą.
• Konstrukcja: Retabulum o konstrukcji samonośnej w typie SP, jednokondygnacyjne, sześciomodułowe. Składające się z czterech modułów prostych i dwóch mieszanych. Pierwszy moduł prosty wyznacza formę stipesu i mensy. Wzniesiony w niepełnej konstrukcji skrzyniowej o korpusie wieńcowym,  ścianki wykonane w konstrukcji deskowej. Dwa kolejne moduły proste odpowiadają ustawionym po bokach stipesu cokołom. Moduły wykonane w niepełnej konstrukcji skrzyniowej o korpusie wieńcowym, ścianki korpusów  wykonane z desek. Pierwszy z modułów mieszanych wyznacza w kompozycji strefę cokołową kondygnacji głównej. Centralna jej część wykonana w konstrukcji deskowej, części boczne z zdwojonej konstrukcji skrzyniowej o korpusach wczepowych ustawionych obok siebie, ścianki skrzyń wykonane z desek.  Część główną nastawy tworzy kolejny moduł prosty. Partia środkowa z przedstawieniem Matki Boskiej Ostrobramskiej wykonana w konstrukcji ramowej, części boczne w konstrukcji deskowej odpowiadają w podziale kompozycyjnym strukturze pilastrów. Strefa belkowania nastawy opracowana z wykorzystaniem modułu mieszanego, którego rozwiązanie konstrukcyjne odpowiadają tym wykorzystanym do wzniesienia struktury strefy cokołowej kondygnacji głównej.  Kolumna zbudowana z trzech elementów, wykonanych w jednym fragmencie drewna (profilowana baza, anuli, kapitel). Trzon kolumny drążony, wykonany z pięciu fragmentów drewna. Kolumna posadowiona na plincie wykonanej z elementu deskowego. Przedstawienie Matki Boskiej Ostrobramskiej umieszczone w niszy o konstrukcji skrzyniowej niepełnej.

  ____________________________

WPIS: © Franciszek Skibiński i Michał F. Woźniak oraz Weronika Kofel (konstrukcja) i Elżbieta Szmit-Naud (rozpoznanie konserwatorskie), 2024

Zalecane cytowanie:
Skibiński et al.  Ołtarz Świętej Rodziny
Inwentarz Sztuki Torunia online, Kościół NMP – Ołtarze, 2023
https://heritage.torun.database.umk.pl/kosciol-pw-wniebowziecia-najswietszej-marii-panny-w-toruniu/